driemaandelijks tijdschrift van de

VSREFITBTFIS VBBR Bm^BMBLBBrS

van de

Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen

Redaktieadres : W. De Prins, Diksmuidelaan 176, 2600 Berchem. Tel. : 031 - 22.02.35

Jaargang 5 Januari 1977 Nummer 1

LAPLAND 1975

Na een grondige voorbereiding vertrokken mijn broer Guido
en ik op zaterdag, 5 juli 1975, op een entomologiscbe ex-
peditie naar Lapland. Om 4 uur *s morgens werd bet start-
sein gegeven en 16 uur later belandden we aan te Prede-
riksbaven in Denemarken, na een vrij eentonige reis op de
E3 door België, Nederland, Duitsland en Denemarken. De
veerdienst pikte ons daar om 22 uur op. Tijdens de nacbte-
lijke overtocht was reeds goed te merken dat we ons beel
wat noordelijker bevonden want aan de horizon bleef bet
steeds schemeren. Drie en een half uur later zette de
"Prinsessen Desiree" ons af te Göteborg en na nog een uur-
tje te hebben doorgereden legden we ons gewoon langs de
weg te rusten na een reis van bijna 24 uur. Het werd reeds
licht !

E^ele uren later zaten we echter opnieuw op de E3. Te A-
lings&s vingen we onze eerste Zweedse vlinders. Het weer
was prachtig en we stopten geregeld bij interessante bio-
topen. Te Orebro verlieten we de E3 om pal noord te rij-
den, zodat we het drukke Stockholm vermeden. Rond 19 uur
bereikten we Gavle waar we voor het eerst onze tent opzet-
ten. Vandaar af volgden we de E4 die langs de kust tot in
Finland loopt. *s Maandags, 7 jiili» stopten we nabij een
zeer moerassig gebied, waar Vaccinium mvrtillus. Oxycoccus
quadripetalus . Comarum palustre. Drosera anglica e. d.
groeiden. Boloria aquilonaris en Coenonvmpha tullia demo-
phile waren hier zeer gewoon. De nominaatvorm van Colias
palaeno was door zijn snelle vlucht moeilijk te vangen.
Gelijkaardige gebieden te UmeS en Skellefteft bleken jammer
genoeg niet zo soortenrijk te zijn. Op deze laatste plaats
vingen we een exemplaar van Ochlodes venatus faunus. Deze
soort heeft zich in Zweden naar het noorden verspreid. In
1889 was de noordelijkst bekende vindplaats gelegen op 62°
NB. Nu is de soort bekend van rond 64° NB. Skellefteh
ligt zelfs bijna op 65° NB.

1

Te Njurunda vingen we enkele exemplaren Plebicula amanda.
Volgens Nordstrom komt deze soort in Zweden en Noorwegen
niet ten noorden van de 62e breedtegraad voor. Een ver-
melding van Piteè (65° NB) wordt zeer in vraag gesteld.
Vangsten ten noorden van 61° NB zijn trouwens uiterst
zeldzaam. Njurunda ligt op ongeveer 62°20' NB.

Pig. 1. Vocbtig biotoop te Njurunda.

Op dinsdag 8 juli staken we de Pinse grens over. Vanaf
toen begon het weer ons parten te spelen. Te Earunki kre-
gen we onze eerste regenvlaag bij een temperatuur van rond
10° C. Nochtans vingen we hier 5 exemplaren van Leptidea
sinapis die in Pinland nauwelijks ten noorden van 65° NB
wordt waargenomen. Karunki ligt net ten noorden van 66°NB.

De volgende morgen passeerden we de poolcirkel. We pro-
beerden de Tllas te bereiken, maar we konden er met de wa-
gen niet dicht genoeg bij komen om aan een beklimming van
deze berg te denken. We reden dan maar ineens door tot
Pallastunturi . Daar beklommen we de 800 m hoge Taivaskero.
Van de top, die reeds 400 m boven de boomgrens lag, hadden
we een enxg uitzicht over het Pinse en Zweedse landschep.
Hier groeiden talrijke exemplaren Betula nana. We ontdek-
ten een klein dallet je op een hoogte van 500 m dat zeer
rijk begroeid was. Daar moesten zeker enkele arktische

2

Pig. 2. Dal op 500 m hoogte in het Pallastunturi-gebied

soorten zitten waarnaar we uiteraard op zoek waren. Jam-
mer genoeg was de lucht volledig overtrokken zodat er bij-
na geen vlinders vlogen. We besloten daarom de volgende
dag terug te komen, en we hadden geluk! Na enkele gewone-
re soorten zoals Erebia pandrose, Clossiana euphrosyne en
C . selene . vingen we ons enig exemplaar van Peneis bore.
een onbeschadigd wijfje. Even later konden we een koppel
Clossiana freija bemachtigen. In dit prachtige dallet je,
waar ook enkele rendieren rondkuierden, konden we tijdens
de hele dag slechts o^eveer 20 exemplaren Lepidoptera
waarnemen. In een gelijkaardig dal in de Alpen zouden het
er honderden geweest zijn.

We volgden de grensweg tussen Zweden en Finland, waarbij
we onderweg geregeld stopten om verscheidene biotopen te
onderzoeken. We zagen echter raar of zelden een vlinder.
Ondertussen hadden we ook de grens van Lapland overgesto-

3

ken. Vrijdag, 11 juli, bereikten we Kilpisjarvi, een ne-
derzetting van enkele huizen op de grens van Zweden, Fin-
land en Noorwegen. Het regende voortdurend, maar toch
maakten we een korte wandeling die ons enkele exemplaren
Clossiana freija en Erebia pandrose opleverde.

Fig. 3- Kilpisjarvi

In Noorwegen reden we voorbij Skibotn ten oosten van de
Lyngenf jord. Hier kwamen we voor het eerst in het land-
schep van de Noorse fjorden zoals men het van de prent-
kaarten kent. We volgden de weg langs de fjorden noord-
waarts tot in Alta. Daar sloegen we een zijweggetje in
tot Gargia waar een zeer interessant biotoop was. De
voortdurende regen en lage temperaturen die nog maar zel-
den de 10° C bereikten, zorgden er echter voor dat de en-
tomologische waarnemingen eerder aan de magere kant waren.
Op 13 juli nochtans konden we er de zeldzame Erebia pola-
ris vangen. Verder enkele exemplaren Clossiana frei.ia en
een mannetje van Proclossiana eunomia ossianus.

De meest interessante vangst in dit gebied wan echter een
mannetje van Sterrha dimidiata Hufn. Deze soort leeft
slechts tot Vasterbotten in Zweden (ca. 63° NB). Gargia
ligt bijna op 70° NB. Hoffmeyer vermeldt dat de soort zich

4

in Finland uitbreidt. De rups leeft op afgevallen en ver-
welkte bladeren van lage planten. Zij overwintert.

Op 15 juli reden we via Alta door tot de Porsangerf jord.
Tijdens deze rit bereikten we bet noordelijkste punt van
onze reis, meer dan 70° NB. Voorbij Lakselv stopten we
aan een vochtig terreintje dat er eerder oninteressant
uitzag. De zon kwam echter een uurtje te voorschijn en op
die tijd konden we enkele zeer interessante soorten van-
gen_ ; Clossiana_ frigga en C. freijaj Proclossiana eunomia
ossianus , Peneis norna en Erebia disa^ steeds in beperkt
aantal .

Het was alsof deze vangst teveel was geweest want de vol-
gende dagen liet het weer ons volkomen in de steek. Een
ijskoude noordenwind bracht voortdurend regen aan. We ver-
volgden onze weg langs de Noorse fjorden tot Kirkenes. Het
kwik klom niet hoger meer dan 6° C, onuodig om een net bo-
ven te halen. Langs de Russische grens reden we nu zuid-
waarts tot Njurud waar de weg doodliep. We kwamen voorbij
zeer interessante biotopen, maar er was geen enkel teken
van insektenleven te bespeuren. Zelfs de miljoenen muggen,
waaraan we stilaan begonnen te wennen, lieten zich niet
zien. We keerden daarom onverrichterzake terug via Eirke-
nes tot aan de Porsangerf jord. Daar werden we zelfs ver-
gast op een beetje sneeuw!

Via Alta, Kautokeino, Enontekiö en Eaaresuvanto kwamen we
terug in Zweden terecht. Daar reden we westwaarts, voor-
bij Eiruna tot Pirrtivuopio . *s Anderendaags was het won-
der gebeurd : we zagen de zon weer! Tijdens de voorbije
vijf dagen hadden we geen vlinder gezien. We maakten van
het goede weer gebruik om een bergtocht te maken. Op lage
hoogte, tussen de bomen, vingen we enkele exemplaren Ere-
bia ligea dovrensis. Óp een bloemenrijk plaatsje tussen
de bomen konden we een koppel Clossiana thore borealis be-
machtigen. Hier vingen we ook ons enig exemplaar Bcloria
napaea en een mooie reeks Mellicta athalia norvegica. De
vlinders van deze ondersoort zijn duidelijk kleiner dan
die van de nominaatvorm .

De volgende morgen vielen onze plannen om de Eebnekaise te
beklimmen in het water, nogmaals wegens het slechte weer.
Deze 2117 m hoge berg moest ons zeker Colias hecla suli-
telma kunnen opleveren. We wachtten de hele dag, maar het
weer bleef even slecht.

Op dinsdag, 22 juli, was het weer nog slechter geworden.
Van de bergen was niets meer te zien door de zeer laag
hangende wolken. Het regende geregeld bij temperaturen
tussen 5 en 10° C. We besloten daarom niet langer te wach-
ten, maar zuidwaarts te rijden in de hoop dat het daar be-

5

ter zou zijn. Het lag in onze bedoeling om nu de bergwegen
in het centrum van Zweden te volgen omdat we op de heen-
reis de kustweg hadden genomen. Zo zouden we ook geregeld
interessante bergbiotopen kunnen bezoeken. Het weer en de
wegen waren echter zo slecht dat we vrijwel onmiddellijk
terug de goed onderhouden kustweg opzochten om zo snel mo-
gelijk in het zuiden te geraken. Het goede weer bleek hier
nochtans ook niet te bestaan, zodat we zonder onderbreking
drie dagen in de auto doorbrachten. Het was een rare er-
varing om het 's nachts weer donker te zien worden. We
leefden nu al bijna 20 dagen in een voortdurend lichte om-
geving.

De "Prinsessen Kristina" zette ons over het Kattegat terug
op Deense bodem en op vrijdag, 25 juli, kwamen we rond de
middag in Berchem aan, waar het 's anderendaags 30° C warm
werd! Op 21 reisdagen hadden we 9000 km afgelegd.

Deze 21 dagen behoren echter tot de meest avont uurrijke
van al onze entomologische reizen. De middernachtzon, die
we door het slechte weer slechts één keer te zien kregen^
de geleidelijke overgang van taiga naar toendra, de sompi-
ge moerasbodem op de permafrost, de miljarden muggen en
niet in het minst de alomtegenwoordige magische aanwezig-
heid van de trollen, belichaamd door de prachtige ranon-
kelachtige Trollius europaeus, die overal tussen de lap-
pententen groeit, maken van deze reis een onverge te lijke
gebeurtenis .

Voor de voorbereiding van onze reis zijn we dank verschul-
digd aan Magne Opheim (Oslo) en aan Mogens Schlüter (Naest-
ved). Deze laatste entomoloog beschreef enkele interessan-
te reisroutes en bevestigde of verbeterde enkele determi-
naties ter gelegenheid van een bezoek aan België. M. Op-
heim determineerde enkele moeilijkere soorten.

In de hierna volgende lijst werd de volgorde der families
gevolgd volgens de systematiek van Kloet en Hincks. Ver-
der zijn de dagvlinders binnen de families gerangschikt
volgens Higgins en Riley, de overige Macrolepidoptera vol-
gens de catalogus van Opheim en de enkele Microlepdioptera
volgens de catalogus van Krogerus, uitgezonderd de Crambi-
nae, die volgens de monografie van Bleszynski gerangschikt
zijn. Daarbij moeten we erop wijzen dat slechts zeer spo-
radisch nachtvlinders of micro's werden verzameld. Om
plaats te besparen worden in de lijst geen data meer ver-
meld. Men kan deze gemakkelijk terug vinden in de legende
bij kaart 1 (p. 12).

6

HEPIALIDAE

HepialiiB fiisconebnlosiis De Geer : ümeSL 1
Hepialua hecta L. : Gavle 3

OECOPHORIDAE

Pleurota "bicostella Cl. ; Lövanger 3 o'*

TORTRICIDAE

Lozotaenia forsteraaa P. : Lövanger 1 o'.

Ettlia miidstraiia L. : Kaaresmranto 1 5, Gargia 1 cf.

Eajia osseana Scop. : Lövanger 4 o*.

Spilonota ocellana P. : Gargia 1 9.

Epiblema foenella L. : Gargia 1 9.

Oletlireutea obsoletana Zett. (det. M. Opbeim) :

Pirttivuopio 2 <f.

Argyroploce metallicana Hb. : Gavle 1 (y, Pirttivuopio 2 o'.

Argyroploce schulziana P. : Gavle 2 0^ Kilpis;Jarvi 2 o',

Gargia 2 0% Pirttivuopio Po' + I9.

COCHYLIDAE

Agapeta hamana L. : Gargia 1 of',

PYRALIDAE

Crambinae

Chrysoteuchia culmella L. : Gargia 6 0^+ 1 9.

CrambUB pascuellus L. : Gavle 1 9.

CrambUB ericellus Hb. : Gavle 1 9.

CrambuB alienellus Zinck. : Njurunda 2 0% Kolari 1 o' + 1 9.
CrambUB pratellua L. : UmeÊL 1 0^+ 2 9, Lövanger 2 9.

CrambuB nemorellUB Hb. ; Gargia 1 o'.

Agripbila straminella D. & S. : Gargia 2 o'.

Catoptria permutatella H.-S. : Ume& 1 o', Lövanger 1 9.
Catoptria margaritella D. & S. : Njurunda 1 o'.

PediaBia truncatella Zett. ; Njurunda 1 o^

Scoparilnae

Witleeia murana Curt. : Gargia 1 o'.

Witleeia sudetica Z . ; Lövanger 2 o' + 2 9 .

7

PyraustliuM

OpaibotyB fuacalie D, & S. : Gavle 1 o'.

Eurrhypara hortolata L. ; Gargia 1 5.

lyranata porphyralie D. & S. : Pallastunturi 4 o'.

HESPERIIDAE

Thymelicna lineola 0. : Alingafta 2 tf.

Ochilodes venatoa favuma Trti. : Njamnda 1 Skellefteft 1 (f.

PIERIDAE

Pieria napi napi L. ; Orebro 1 o'.

Pieris napi adeiwitirtfl Prubst . : Zarimki 1 o' + 1 $ , Pallaa-

tunturi 2 o'.

Coliaa palaeno palaeno L. ; Njurunda 2 0% SkellefteSi 2 o,

Kamiski 2 o'.

Leptidea ainapia L. : Palun 1 g, Karunki 3 o'.

LYCAENIDAE

Callophrya rabi L. : Pallaatunturi 1 §, Gargia 1

Igrcaeides idaa lapponiciia Gerbard : Orebro 1 o', Palun 2 o',

N^urunda 1 o^+ 1 Umeè 2 o', Skellefteft 3 0^»
Pirttivuopio 4 + 2 5 , Lovanger 1 o' + 1 ^ .

Vacciniina optilete cypariaBoa Hb. : Njurunda 5 o^+ 2 $,

Skellefteft 1 o*; Pirrtivuopio 5 0^+ 4 o,
Kolari 1 g, Kaareauvanto 1 0% Gargia 1 o'.

Aricia arteocerxea alloua Geyer : Orebro 1 o^+ 1 $.

Cyaniris semiargna Eott. : Njurunda 1 g.

Plebicula amanda Schneider : Alingafta 1 o^+ 1 g, Orebro 1 g,

N^urunda 3 o' + 1 g*

Polyommatna icarua Eott. ; Pirttivuopio 3 0^+ 2 g.

NYMPHALIOAE

Aglais nrticae L. : Alingsda 1 g.

Brenthia ino Eott. : Skellefteft 1 g.

Boloria napaea Hffmgg. : Pirttivuopio 1 g.

Boloria aquilonaria Stichel : 6 o^+ 6 g, Njurunda.

Procloaaiana ennomia osaianus Herbet : Gargia 1 o', Lataelv 1g.
Cloaeiana aelene D. & S. ; Njurunda 4 o^+ 6 g, Pallaatunturi

8

Clossiana eaphrosyne L. ; SkellefteiL 6 o*', Pirttivuopio 2

Earuski 1 o' -f 1 $ , Pallastunturi

2 o', Gargia 5 o', Kaareaovanto 3 o'*

Clossiana freija Thnbg. : Pallastunturi lo' + 1 Eilpisjazri

1 o^+ 4 p, Gargia 1 o' + 1 o. Lafcselr

3 0'.

Clossiana thora torealis Stgr. : Pirttivuopio 1 o' + 1
Clossiana frigga Thnbg. : Lakselv 3 p.

Mellicta athalia athalia Eott. ; Palun 1 o'.

Mellicta athalia norvegica Auriv. : Pirrtivuopio 6 o*+ 5

SATYRIDAE

Peneis noma Thnbg. i Lakselv 4 o'h- 1 $.

Peneis bore Schneider (det. M. Schlüter) * Pallastunturi 1 p.
Erebia ligea ligea L. : Orebro 1 o'.

Erebia ligea dovrensis Strand : Pirttivuopio 5 ö'*

Erebia disa Thnbg. : Lakselv 1 d'.

Erebia polaris Stgr. : Gargia 1 p.

Erebia pandrose lappona Thnbg. : Pallastunturi 4 o', Kilpi-
sjsirvi 9 o'+ 1 p, Pirttivuopio 5 o'.

Aphantopus hyperantus L. ; Alings&s 1 o% Njurunda 1 <f.
Coenouympha tnllia demophile Prr. : Njurunda 8 o'h- 2 p.
Coenonympha pamnhilus L. ; Alings&s 1 (/, Karunki 1 o'.
Coenonympha arcania L. : Orebro 1 p.

Lasiommata maera L. : Palun 1 o' + 2 p.

OREPANIDAE

Drepana lacertinaria L. i Pirttivuopio 1 p.

GEOMETRIDAE

Cosymbia albipunctata Hufn. : Gavle 1 p, Njurunda 1 o'.

Scopula temata Schrk. ; Palun 1 o, Gavle 1 o^h- 1 p, Umeft

1 o', Skellefteft 1 0^+ 1 p,

Lövanger 2 p.

Scopula immorata L. : Skellefted 1 p.

Scopula incanata L. : Palun 2 o'.

Scopula immutata L. : Njurunda 2 o'.

9

Sterrha serpentata Hufn. : Orebro 2 o*, Njurunda 1 cf.

Sterrha dimidiata Hufn. : Gargia 1 ff,

Sterrha emarginata L. ; Orebro 1 ff,

Odezia atrata L. : Skellefteël 3 o'.

Thera variata D. & S. ; Gavle 1 9.

Xanthorhoe munitata Hb . ; Gargia 1 o' + 2 $ .

Xanthorhoe annotinata Zett. (det. M. Opheim) : Kaaresuvanto

1

Xanthorhoe montanata D. & S. : Gavle 1 9, Umea 2 0% Karunki

1 o' + 1 9 , Gargia 1 o',
Lövanger 2 0%

Xanthorhoe spadicearia D. & S. : Gargia 2 o'.

Colostygia pectinataria Knoch ; Karunki 1 o''.

Entephria caesiata D. & S. : Lövanger 1 9.

Eulype hastata L. : Njurunda 1 o^+ 2 9, Skellefteè 1 o'.
Epirrhoe tristata L. : Pallastunturi 1 o'.

Perizoma affinitata Steph . : Pirttivuopio 1 o' + 1 9 .
Perizoma blandiata dilacerata Zett. : Gargia 1 o'.

Perizoma albolata D, 8s S. ; Karunki 3 cf.

Eupithecia plumbeolata Haw. : Gavle 2 o', Umea 1 o'.
Eupithecia vulgata Haw. : UmeiL 2 o'.

Eupithecia gelidata hyperboreata Stgr. : Pallastunturi 1 <f,
Eupithecia virgaureata altenaria Stgr. : Gargia 2 9.
Lomaspilis marginata L. ; Njurunda 1 9.

Deilinea puaaria L. : Skellefteè 1 o', Karunki 2 o'.

Deilinea exanthemata Scop. : Hjurunda 1 9.

Chiasmia clathrata L. : Karunki 1 o'.

Itame brunneata Thnbg. : Gavle 1 q, Njurxmda 1 ö', Lövanger

2 o'.

Cleora repandata L. : Orebro 1 o', Gavle 1 o', Umea 2
Gnophos aordaria Thnbg. : Gavle 1 9, Umeè 4 o<', Karunki 1 o'.
Psodos coracina lappona Wehrli : Kilpisjarvi 2 f,

Ematurga atomaria L. : Hjurunda 1 0% Pallastunturi 1 o*'.
Bupalus pinxarius L. : Njurunda 1 o'.

10

NOTODONTJC^.IQ

Cloatera pigra Hufn. ; Pirttivuo.pl© 1 o^.

ARCniDAE

Gybosia mesomella L. ; Umegl 1 o^

ParaBQiaia plantage L. : Skell'eft®! 1 o^.

NOCTUIOAS

Biarsia rubi View. : Palun 1 o', -Sargia 1 o'»

Anarta cordigera Tlmbg. ; Pallaatuntiari i
Aaarta melenopa Tlmbg. s 3 §•

Sympiatis aelaleuca Tlmbg. : Kilpisjaxvi 1 f .

•uygaphila past'i'n»™ Tr. ; Orebro i ö'.

HarBiuia tentacolaria L. ; Gavle 2 -3- 1 Kaifmöïi 2 «ƒ.

Rypaaa proboacidalis L, : ïï;JuruEdE i 9.

SuEnaaxy : Tbe art iele gives a description. oi tli® itinereüty
of :m entomologieal trip by ear tiirougb. Laplaad daji’iag Ju-
ly ^975 9 and of the different biot.opes visxted. Xn spite
pf the bad weather, aom® interestiag species of lepidopt©-
ra vere taken. A complete liat of all the speeiee is gi-
ven. The most interestiag captisre Pas that of a male
Sttsi-rha dinidlflta at Gajjgia (Pinmais 5 lor?7£ay) , becaus®
this species is noimally not foimd further nortli 1;han Vas-
terbottea (Streden) . The author expresses his latitude to
Magne Opheia (Oslo) and to Mogcas Sehlüter (Bfaeatved) for
tiieir help in preparing the trip and for the d8te;i?mination
of some species.

W.0. Be Prins

Literatuur :

Bleszynski S. - Crambinae, in Microlepidoptara Palaeareti-
ca I, 19S5*

Higgins & Riley - Elseviers Vlinclergids , 197"1 »

Hcffmeyer S. - De Danske Mèler®, 1966.

Kloet & Hineks - A Check List of British JauixH t s, Paar? 2,
Lepidoptera, 1972.

tl

Krogerus H. - Catalogus Lepidopterorum Penniae et Scandi-
naviae, Microlepi dopt era, 1971.

Lid J. - Norsk og Svensk Flora, 197^.

Nordstrom P.- De Pezinoskazidiska Dagf;jarilamas ïïtbredniiig ,

1955.

Nordstrom P. - De Pezmoskandiska och Danska Nattflynas ïït-
bredning (Noctuidae), 1969.

Opheim M. - Catalogue of the Lepidoptera of Norw^ ;

Part 1 : Ehopalocera, Grypocera, Sphinges and
Bombyces, 1958.

Part 2 : Noctuoidea, 1962.

Part 3 i Geometrae, Arctiina, Zygaenina, Psy-
china, Cossina and Jugatae, 1972.

Schlüter M.- Danske lepidopterologer i Skandinaviens fjel-
de; in Atalanta Norvegica I, 1968, p. 7^.

Schlüter M.- Danske lepidopterologer i Skandinaviens f jel-
de II; in Atal. Norv. II, 1972, p. 1.

Schlüter M.- Sommerfugle i Troms og Pinmark Juli 1973 ;
in Atalanta Norvegica II, 1974, p. 88.

Legende kaart 1 :
Zweden :

1 . AlingsSis

2. CJrebro

3. Palun

4. Gavle

5. Njurunda

6. ümeh

7. Skelleftea

15. Pirttivuopio

16. Lovanger

Finland :

IVastergötland)
Narke)

Dalama)

Gastrikland)

Medelpad)

Vasterbotten)

Vasterbotten)

Torre Lappmark)

Vasterbotten)

8. Earunki

9. Kolari

10. Pallastunturi

11. Eaaresuvanto

12. Kilpisjarvi

COstrobottnia borealis)
(Lapponia kemensis)
(Lapponia enontekiensis)
(Lapponia enontekiensis)
(Lapponia enontekiensis)

Noorwegen :

13. Gargia (Pinimark)

14. Lakselv (Pinnmark)

6-7-1975

6-7-1975

6-7-1975

6- 7-1975

7- 7-1975

7- 7-1975

8- 7-1975
20-7-1975
22-7-1975

8- 7-1975

9- 7-1975
9 en 10-7-1975

i 0-7-1 975

-7-1975

12en 13-7-1975
15-7-1975

12

13

:rïf 9.

LIJST VAN LEPIDOPTERA UIT DE ANTWERPSE OMGEVING

ADDENDUM 13

Familie : Lycaenidae

Thecia betulae L.

BonJieiden (bij Mecbelen). midden augustus, 1 ex., 1976.
(leg. D. van den Abbeele).

Dit is m.i. de eerste waarneming van deze soort in de pro-
vincie Antwerpen, Ze is vooral verspreid in de Kalkstreek.
De vlinder komt ook hier en daar voor in Midden-België . In
Noord-Brabant (Nederland) is de vlinder op een tiental
vindplaatsen gevangen (cat. Lempke).

Familie : Noctuidae
Subfamilie : Amphipyrinae

Amphipyra berbera Rungs

Brasschaat, 28 juli 1976, 1 <f (leg. M. Claes).

Deze zeer merkwaardige vangst is te danken aan ons trouw
lid Marcel Claes, tevens een doorwinterd vogelringer, ver-
bonden aan het ornithologisch station te Brasschaat.

Bij de jaarlijkse schoonmaak van de nestkastjes - in de
herfst - vindt hij regelmatig tientallen exemplaren van
het genus Amphipyra (nooit een andere vlinder!), die daar
een toevluchtsoord schijnen te zoeken. Wel zeer eigenaar-
dig omdat de soort als ei overwintert!

De vinder, die de vlinders steeds voor Amphipvra pvramidea
aanzag, verwijderde ze telkens uit de kastjes zonder er
verder aandacht aan te schenken. Totdat hij er dit jaar,
bij het zien van een mooi, fris exemplaar, aan dacht het
toch maar eens mee te nemen voor^ zijn verzameling. Bij
het tonen van bedoeld exemplaar in de vereniging kregen
enkele leden het vermoeden dat het hier Amphipyra berbera
betrof .

De grotere^ meer ovale ringvlek, het iets smallere midden-
veld, de tint der achtervleugels met de duidelijk grauw
getekende aders enz., kortom, alles "klopte”! Yoor alle
zekerheid werd door W. De Frins een genitaalpreparaat ge-
maakt en daarmee werd de determinatie bevestigd.

Tot voor kort werd de soort verward met A. pyramidea. In
1949 werd de soort voor het eerst beschreven als onder-
soort van A. pyramidea door Rungs, en dit naar exemplaren
uit Marokko. Svensson erkende in 1967 de vlinder als een
afzonderlijke soort, o.a. op grond van de genitalia.

15

A. berbera Hungs is bekend van Noord-Af rika , Sardinië en
een groot deel van Europa. De exemplaren van Engeland en
bet vasteland van Ei^opa zijn kleiner en vager gekleurd
dan die van bet nominale noordaf rikaans e ras en beboren
tot subspecies svenssoni Pletcber. Voor een verdere stu-
die zie Dufay (Alexanor 1970, p. 311 e.v.) en Lempke (Ent.
Ber. Amst. 30, 1970, p. 184 e.v.).

De soort werd als nieuw voor de Belgische fauna ontdekt
door A. Legrain, die te Argenteau (provincie luik) op 3
augustus 1966 een wijfje en op 3 augustus 1970 een manne-
tje beeft gevangen (Lambillionea 70, 1971» p. 86).

A. Legrain onderzocht verscheidene Belgische verzamelingen
maar vond geen enkel ander exemplaar van A. berber a. De
soort is dus zeker zeldzamer dan A. pyramidea. In Neder-
land is de vlinder waargenomen in Vriesland, Gelderland,
Utrecht, Noord- en Zuid-Holland en Limburg. Van de pro-
vincie Noord-Brabant is mij geen vindplaats bekend.

Photedes fluxa Haw.

Zwijndrecht, 25 juni 1976 en 5 juli 1976, telkens 1 ex. op
licht. (leg. B. Maes).

Van deze soort die in België en Nederland vooral bekend is
van het duingebied, werd het eerst bekend Belgisch exem-
plaar te De Panne gevangen (cat. Lambillion - Derenne en
cat. Ihomme). Pouassin vond de soort tussen 1950 en 1960
niet zeldzaam aan de kust (Lambillionea 61, p. 68). Van
het binnenland zijn enkele vangsten bekend : Zutendaal

(Legrain 1966 in Lambillionea 66, p. 51) en de omgeving
van Charleroi (1 o' en 1 j, 1970, Lambillionea 72, p. 41).
De rups leeft op Calamagrostis epigeios.

Chilodes maritima Tauscher

Zwijndrecht, 20 augustus 1976, 1 o^en 23 augustus 1976, I5
beide op licht. (leg. B. Maes).

Deze soort is tot nu toe gevonden te Virton (cat.Lambilli-
on-Derenne, Supplement 1935)» daarna te Sclessin (Vignoul,
juni 1936, Lambillionea 51» P* 58). Verder zijn enkele
vangsten bekend uit de Kalkstreek : Petit-Han (1952) en te
Hanr-sur-Lesse (19^) en ook uit Limburg : Zutendaal en

Diepenbeek (Legrain, 1966). De rups leeft op riet.

Pamilie : Geometridae
Subfamilie : Larentiinae

Thera variata D. A S.

Westerlo, 4 oktober 1976, 1 ex. op licht. (leg. P. Ture-
linckx) .

16

Het betreft hier m.i. de eerste ontegensprekelijjke waarne-
ming van deze meermaals met T . obeliscata verwisselde
soort in de provincie Antwerpen. Waar cat. Lambillion-De-
renne en cat. Lhomme gewagen van •’Partout, surtout en Cam-
pine", moet laatstgenoemde soort bedoeld zijn. Vroeger
werd T. obeliscata immers beschouwd als een vorm van
variata. Cat. Lemjdce geeft vier vindplaatsen in de pro-
vincie Noord-Brabant . De rups leeft voornamelijk op spar
(Epicea excelsa) .

Eupithecia millefoliata Rössler

Zoersel, 13 juli 1976, 1 $ (leg. K. Janssens) .

Dank zij W. De Prins, die ook deze determinatie met een
genitaalpreparaat bevestigde, krijgt dit dikwijls verwaar-
loosde genus wat meer aandacht bij de lepidopterologen van
de Vereniging voor Entomologie.

Van deze spanner zijn in België maar enkele vindplaatsen
bekend in het oosten en zuiden van het land : Namen, Di-

nant (cat. Lambillion) , Marche, Torgny (cat. Lambillion-
Derenne, Supplement).

Sinds de eerste Nederlandse vangst in 1950 (Limburg) is de
vlinder enkele malen waargenomen in de duinen en in Noord-
Brabant (twee vindplaatsen in deze provincie) . In Duits-
land is de soort zeldzaam tot zeer zeldzaam! De rups leeft
in bloemen van Achilea millefolium (duizendblad).

Subfamilie : Boarmiinae

Peribatodes secundaria D. & S.

Westerlo, midden oktober 1976, 2 o' en 1 5 (op licht).

(leg. P. Turelinckx) .

Het is de eerste waarneming van deze spanner in de Ant-
werpse Kempen, te danken aan de regelmatige lichtvangsten
van ons lid P. Turelinctac.

P. secundaria is vooral bekend van het Maasbekken. Het be-
treft hier een vlinder die sedert enkele tientallen jaren
zijn areaal merkelijk heeft uitgebreid. In Nederland werd
het eerste exemplaar gevangen in 1914. Lempke geeft in
zijn catalogus (1953) drie vindplaatsen voor Noord-Brabant.
Het supplement (1970) kan daar twaalf vindplaatsen aan toe-
voegen! In heel Nederland zijn nu ruim 100 vindplaatsen
bekend.

Ook in het noordduitse vlieggebied heeft de soort zich de
laatste jaren uit gebreid. De rups leeft vooral op spar

(Picea excelsa) en ook op jeneverbes.

A. Janssen

17

EEN GYNANDROMORF VAN GONEPTERYX CLEOPATRA L.

( Pieridae )

Kadat B. Maes op 27 1975 een gynandromorf exemplaar
van Meleageria daphms had gev^gen te Axgelliers, depar-
tement Hérault^ Frankrijk (zie Phegea 4, 1976, p. 24),
keerde hij er in 1976 terug en op 16 juli ving hxj er nog-
maals een gynandromorf, ditmaal van Gonepteryx cleopatra.
Het toeval wil dat F. Dujardin nnianga pfin artikel
schreef over dit verschijnsel bij G, cleopatra (zie Ento-
mops 40, 1976, p. 259-262). Dit artikel bevat zwartwit-
foto’s van drie exemplaren die Dujardin heeft onderzocht :
een gekweekt exemplaar van La Eedoute (Algerië) , 29^4-
1957; Peillon (Alpes-Maritimes) , 4-7-1965 en Sainte-Maxime
(Var), 26-6-1971. Het feit dat slechts drie exemplaren
bekend raakten op haast 20 jaar is een bewijs voor het
feit dat gynandromorf isme zeker geen gewoon verschijnsel
is.

Volgens Robinson (Lepidoptera Genetica, 1971)» is een gy-
n^dromorf een individu met zowel mannelijke als vrouwe-
lijke morfologische kenmerken. Het verschijnsel kan vol-
ledig bilateraal over het lichaam verdeeld zijn of slechts
een klein gedeelte omvatten. Er zijn twee oorzaken aan te
wijzen : het verlies van een sekse-chromosoom tijdens de
eerste celdelingen of de gelijktijdige bevruchting van een
tweekernig ei ^zoals dat o.a. reeds geobserveerd werd bij
Abraxas grossulariata) . Uiteraard zijn de problemen veel
complexer en de geïnteresseerden kan ik naar het boek van
Robinson verwijzen, waarin een uitgebreide literatuurlijst
is opgenomen voor verdere studie.

Dujardin formuleert het ontstaan van gynandromorf e exem-
plaren op een heel andere manier ; bij de meiose (de re-
ductiedeling van de cel waarbij het aantal chromosomen ge-
halveerd wordt zodat haploide gameten ontstaan) kunnen
zich pathologische gevallen voordoen, waarbij de sekse-be-
palende chromosomen, de gonosomen, niet normaal gedeeld
worden zodat er zogenaamde aneuploide gameten ontstaan.
Zulke aneuploide gameten kunnen dus ofwel geen ofwel twee
gonosomen bevatten.

Komt nu bij de bevruchting een normale haploide gameet sa-
men met een aneuploide gameet zonder gonosoom, dan heeft
dit het syndroom van Turner tot gevolg wat zich in het fe-
notype uit in dwerggroei. Komt er daarentegen een haploide
gameet samen met een aneuploide gameet met twee gonosomen,
dan heeft dat het syndroom van Klinefelter tot gevolg, en
dit kan zich uiten op twee manieren al naargelang de aard
van het overtollige gonosoom. Indien er een gynogonosoom

18

teveel is, heeft dit een individu tot gevolg waarbij de
VTOuwelijke kenmerken in overdreven mate aanwezig zijn.
Indien er echter een androgonosoom teveel is, dan heeft
dit gynandromorfisme tot gevolg, waarbij dus naast vrouwe-
lijke ook mannelijke kenmerken voorkomen.

Een gyn^dromorf is dus, steeds volgens Dujardin, een
vrouwelijk exemplaar dat tot 50 % mannelijke kenmerken kan
vertonen. Het tegenovergestelde geval, androgynomorf isme ,
waar dus de mannelijke exemplaren tot 50 % vrouwelijke
kenmerken kunnen vertonen, is zeer zeldzaam in de lepidop-
terologie, zo het er al voorkomt.

Hermaf roditisme , het verschijnsel waarbij een individu zo-
wel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen bezit, zo-
dat het zichzelf kan voortplanten, komt in de lepidoptero-
logie niet voor.

Naast gynandromorfisme komt men bij vlinders nog wel enke-
le andere verwante verschijnselen tegen. In het geval van
sexuele mozaiek zijn de vleugels samengesteld uit gedeel-
ten die herizmeren aan de nozmale kleur en tekening van
zowel mannelijke als vrouwelijke dieren, maar er zijn ver-
der geen verschillen op morfologisch vlak. Het exemplaar
is dus morfologisch volledig mannelijk of vrouwelijk. Bij
gynan^omorfisme is er wel degelijk een morfologische ver-
andering waarbij een individu zowel mannelijke als vrouwe-
lijke kenmerken in zich verenigt.

Intersexualiteit verschilt ook fundamenteel van gynandro-
morfisme, hoewel er oppeivlakkig veel gelijkenis xs. Bij
bilateraal dimorfisme (zie het exemplaar van Meleageria
daphnis) heeft men steeds te doen met gynandromorf isme .
Bij sexuele mozaiek is er twijfel mogelijk. Het lichaam
van het fenotype bevat cellen van twee verschillende geno-
typen in het geval van gynandromorfisme en cellen van het-
zelfde genotype in het geval van intersexualiteit. Dit
laatste verschijnsel treedt meestal op bij bastaardering ,
terwijl gynandromorfisme spontaan ontstaat bij intra- of
interspecifieke kweken.

Bij gynandromorfisme spreekt men in dit verband ook van
"sexuele mozaiek in de ruimte", want elke cel ontwikkelt
zich volgens haar genotype ; ongeacht haar plaats in het
lichaam. Bij intersexualiteit spreekt men van "sexuele
mozaiek in de tijd", omdat elke cel aanvankelijk ontwik-
kelt als mannelijk of vrouwelijk maar later overschakelt
op resp. vrouwelijk of mannelijk.

Een aberratie is een algemene term voor een afwijking in
het genotype, waardoor het individu andere dan voor de
soort karakteristieke kenmerken vertoont. Een modifüatie
is een niet-erfelijke verandering , door milieufaktoren

19

veroorzaakt. Enkel de lichaamscellen worden erdoor getrof-
fen en niet de voortplantingscellen. (In de Angelsaksi-
sche literatuur gebruikt men echter de term "modification"
voor de uiterlink waarneembare verandering veroorzaakt
door een mutatie;. Een mutatie is een erfelijke verande-
ring in het genotype, die zichtbaar wordt in het fenotype.

Foto : Gonepteryx cleopatra 1. (gynandromorf ) , Argelliers,
Hérault, Frankrijk, 16-7-1976 (leg. B. Maes, foto W.D.P.).

Met het hier afgebeelde exemplaar van G. cleopatra hebben
we dus te doen met een sexuele mozaiek ; de linker voor-
vleugel is bijna volledig mannelijk behalve een smalle
strook waarop de oorspronkelijke grondkleur is bewaard ge-
bleven. Omdat ik de genitalia niet heb kunnen controleren,
kan ik dus niet zonder meer zeggen of we hier te doen heb-
ben met een gynandromorf of met een intersexueel exem-
plaar. Er IS echter een andere bijzonderheid waarop moet
gewezen worden. De afwijkende vleugel is duidelijk klei-
ner dan de normale rechtervleugel, hetgeen dus ook een
morfologisch verschil inhoudt. Mannelijke vlinders hebben
over het algemeen een kleinere spanwijdte dan wijfjes om-
dat zij geen met eieren verzwaard abdomen moeten dragen.
Zeer waarschijnlijk betreft het hier dus een gynandromorf.

W.0. De Prins

20

SOCIETAS EUROPAEA LEPIDOPTEROLOGICA

Fiet alleen in onze vereniging maar in heel Europa is het
een feit dat de studie van de Lepidoptera meer beoefend
wordt dan die van de overige insektenorden. Europa is wel
het best doorzochte gebied van heel de aarde en veel ken-
nis over de entomofauna van de andere kontinenten is te
danken aan Europese lepidopterologen. Deze lepidopterolo-
gen handelden echter met als Europeaan maar als Fransman,
Duitser, Engelsman enz. Nu echter de politieke grenzen
verbleken en het internationale toerisme fel toeneemt, wil
men ook in de wetenschappelijke wereld loskomen van deze
nationale lepidopterologie en pogen een Europese vereni-
ging op te richten.

Deze "Societas Europaea Lepidopterologica" , kortweg SEL,
heeft tot doel de lepidopterologische wetenschap te stimu-
leren door de kontakten te vergemakkelijken tussen de ver-
schillende lepidopterologen, zowel amateurs als beroeps-
mensen en door informatie over Lepidoptera te verschaffen.
Hoewel geen commercieel doel nagestreefd wordt, zal toch
aandacht besteed worden aan entomologische apparatuur en
literatuur. Nooit zullen advertenties voor de veikoop van
vlinders verschijnen. Integendeel, de volle aandacht zal
gaan naar de natuurbescherming en speciaal naar de be-
scherming van bedreigde vlindersoorten.

Alle residenten van het westpalearktische gebied, dus Euro-
pa, Noord-Afrika en het Nabije-Oosten, kunnen lid worden
van de vereniging. Mensen uit andere landen kunnen het
statuut van geassocieerd lid bekomen. De jaarlijkse bij-
drage is vastgesteld op 20,- DM met een eenmalig inschrij-
vingsgeld van 5,- DM. (Schrijven naar dr. P.S. Wagener,
D-429 Bocholt, Hemdener Weg 19» BED).

De oprichting van SEL ia ondertussen een feit geworden.
Op 18 en 19 september 1976 kwamen de oorspronkelijke pro-
motoren. de heren 0. Kudma (Portsmouth) en E. de Jong
(Leiden) samen te Bonn, waar ze met enkele andere vooraan-
staande lepidopterologen de vereniging SEL officieel op-
richtten en het programma voor de komende jaren bespraken.

De kontakten tussen de lepidopterologen zullen geschieden
via tweejaarlijkse vergaderingen in een Europese stad, en
door de publikatie van een driemaandelijks tijdschrift
•'Nota Lepidopterologica", waarin interessante biologi-
sche of faunistische gegevens zullen gepubliceerd worden,
alsook praktische tips, besprekingen van entomologisch ma-
teriaal en literatuur, ledenlijsten met vermelding van de
specialiteit, verzoeken om medewerking enz. In principe
zullen de artikels verschijnen in het Engels, Prans of
Duits .

21

Daarnaast wordt ook de publikatie voorzien van "Acta Lepi-
dopterologica" , waa^n originele wetenschappelijke arti-
kels van kleine of middelgrote omvang zullen verschijnen.
Ten slotte wordt ook "Opera ^pidopterologica" op touw ge-
zet. Dit is een onregelmatige publikatie voor werken van
grote omvang zoals faunistische monografieën of systemati-
sche bewerkingen van een bepaald genus. Als eerste in de
reeks zou een Katalogus van de Palearktische Bhopalocera
verschijnen. (De laatste dateert inderdaad van 1901!).

Verscheidene Europese lepidopterologen zegden hun medewer-
king aan SEL reeds toe : dr. Eoesler (Karlsruhe), dr. Du-
fay (Lyon), dr. Nye (Londen) enz. Het is nu maar te hopen
dat het opzet van de promotoren slaagt, zodat een overkoe-
pelend organisme ontstaat waardoor de lepidopterologische
informatie vlugger en beter verspreid wordt onder de be-
roeps- en amateurlepidopterologen.

W.0. De Prins

ENQUÊTE 6 : NOTODONTIDAE EN ARCTIIDAE

Na een lange onderbreking, ingevolge financiële moeilijk-
heden, kon het projekt om de verspreiding van de Belgische
invertebraten in kaart te brengen, worden voortgezet, zij
het in een enigszins gewijzigde vorm. Het formaat van de
kaartjes werd sterk verkleind zodat er nu zes, i.p.v. twee
op een blad gedrukt staat. Het doet echter niets af aan
de afleesbaarheid van de kaarten. Dit zullen alle mede-
werkers aan de vorige enquête wel ondervonden hebben toen
ze de kaartjes van de Lycaenidae ontvingen.

Nu kunnen we dus ook verder werken aan de enquête over de
Arctiidae en Notodontidae , waarvan volgens het oorspronke-
lijk schema, de kaartjes nu reeds zouden moeten gedrukt
zijn. Vele medewerkers stuurden reeds hun gegevens in.
Maar de warme zomer van 1976 heeft voor interessante vang-
sten gezorgd en daarom is het aan te raden dat deze mede-
werkers hun waarnemingen van 1976 alsnog overmaken aan W.
De Prins, Diksmuidelaan 176, 2600 Berchem. (Dit mag op
een gewoon blad papier gebeuren.) Zij die nog niet eerder
meewerkten, kunnen de nodige inlichtingen en de steekkaar-
ten bekomen op hetzelfde adres.

üw gegevens moeten ten laatste begin maart 1977 binnen
zijn. Het mogelijke zal gedaan worden om de kaartjes te
laten verschijnen in de zomer van 1977*

W.0. De Ii?ins

22

AANWINST VOOR DE BIBLIOTHEEK

-Sop Bosmans : Boom- en Bodemwantsentabel (1976), uitgege-
ven door de Belgisciie Jeugdbond voor Natuurstudie, 28 p. ,
48 fig., tabellen tot op de soort, overzichtstabel met de
verspreiding van de soorten over de Belgische provincies.

-Dr. S.J. Van Oostroom : De Nederlandse Symphyta (Halm-,

hout- en bladwespen) - Naamlijst, uitgegeven door de K.N.
N.V. als Wetenschappelijke Mededeling nr. 114, 1976. De

lijst bevat alle 429 Nederlandse soorten (106 genera) en
15 pentekeningen overgenomen uit Paune de ^ance en Pauna
Hungariae. Dezelfde auteur werkt momenteel aan twee ande-
re nummers waarin deteimineertabellen voor de Nederlandse
Symphyta zullen opgenomen worden.

-B.J. Lempke ; Naamlijst van de Nederlandse Lepidoptera,
uitgegeven door de K.N.N.V., 1976. Dit boekje bevat de
naamlijst van alle 2109 in Nederland voorkomende Lepidop-
tera, verdeeld over 64 families , volgens de nieuwste sys-
tematiek en nomenclatuur.

-Handbooks for the identification^of British Insects. Deze
handige boekjes bevatten rijk geïllustreerde determineer-
tabellen tot op de soort. Uiteraard zijn enkel de Britse
soorten behandeld, maar ook de entomologen van het vaste-
land zullen hierin een schat aan gegevens vinden. In de

onderst aande :

Boek

1,

deel :

Boek

2,

deel <

ft

2,

deel

Boek

6,

deel ;

ft

6,

deel :

Boek

7,

deel

ft

7,

deel ;

Boek

8,

deel ‘

n

8,

deel :

ft

8,

deel :

tt

8,

deel

Boek

9,

deel ■

Boek

11

, deel

W.0.

De

Prins

Hjnnenoptera , Symphyta deel 3*

, Hymenoptera, Ichneumonoidea, Ichneumoni-
dae, Ichneumoninae .

i, idem, Ichneumoninae 2, Alomyinae, Agri-
otypinae, Lycoriinae.

Hymenoptera, Cynipoidea, tabel tot de fa-
milies en onderfamilies en tot de soorten
van de Cypininae, (incl. tabel voor gallen)
Hymenoptera, Chalcidoidea 1.

^Tuenoptera , Chalcidoidea 2.
i, Hymenoptera, Proctotrupoidea, Diapri-
idae, Belytinae.

1, Diptera, inleiding en tabel tot de families
1 , Check List voor 23 kleinere orden.

23

INTERESSANTE ARTIKELS

SHILAF. Eevta.Sa.Hisp.Lus.Am.Lepid. , 4, nr. 15, 1976.

P. Bolland en J.A. Calle hebben een nieuwe uil voor de
Spaanse fauna ontdekt : llty~thimna strajunafl Tr. In Spanje
komen nu reeds 671 verschillende soorten Noctuidae voor.

In de rubriek "Noticias de Entomologia" staat de vangst
van Deilenhila elnenor 1. en D. norcellus L. door ons me-
delid, J. Dils, vermeld. Dils ving verscheidene exempla-
ren van beide soorten te Orea (Guadalajara) . Deze soor-
ten waren tot nu toe niet van deze streek bekend. Tege-
lijk met J. Dils vin^ ook Blat Beltran dezelfde soorten
voor het eerst te Orihuela del Tremedal en te Bronchales
(Teruel) .

The Entomologist * s Becord. 88, nr. 10, 1976.

M.J. Perceval bespreekt de soorten van het genus Erebia
uit het Centraal-Massief in Frankrijk. (Plaat met 15 fo-
to’s) .

Entomologist *s Gazette, 27, nr. 3, 1976.

B, Goater beschrijft een nieuwe ondersoort van luperina
nickerlii Frr. (Noctuidae) : ssp. leechi Goater, die voor^
komt in Comwall. (Een plaat met 8 kleurfoto’s).

Bulletin van de B.L.K.. 5, iir. 5 (1976).

E. De Laever beschrijft een nieuwe ondersoort van Allo-
phyes protai Bours^ (Boctuidae) ; ssp. parenzani De Lae-
ver, die voorkomt in Zuid-Italië. (Foto’s van imago’s en
genitalia) .

W.0. De Prins

Inhoud :

De Prins, W.0. : -Lapland 1975 ^

-Een gynandromorf van Gonepteryx cleo-
patra L. (Pieridae) 18

-Enquête 6 : Arctiidae en Notodontidae.22

-Aanwinst voor de bibliotheek 23

-Interessante artikels 24

Janssen, A. : -Lijst van Lepidoptera van de Antwerpse

omgeving , Addendum 13 15

24

T«l*feen

V»refllwoonMtjb« witgavw : W. D« Print. Oiktmuidaioan 176, 2600

03 - 22 02.35

.. '

Redaktieadres ; W. De Prins, Diksmuidelaan 176, 2600 Berchem. Tel. : 031-22.02.35

Jaargang 5 April 1977 Nummer 2

ANTWERPSE CRAMBINAE DETERMINEREN

(Pyralidaej

Tot nog toe heb ik in de verzamelingen van de Antwerpse
entomologen en in de literatuur 27 soorten Crambinae voor
de provincie Antwerpen kunnen opsporen. Hoewel deze groep
behoort tot de "Microlepidoptera” zijn de imago's voldoen-
de groot om door_ elke lepidopteroloog behandeld te kunnen
worden. Vele zi^n CToter dan de soorten uit het genus
Idaea en Euoithecia (Geometridae ) en enkele evenaren zelfs
de middelmatig grote soorten van de Noctuidae. Daarbij
komt dat vele Crambinae massaal voorkomen en gemakkelijk
overdag opvliegen zodat iedereen ze wel eens tegen het
lijf loopt.

Dit artikel is een determineerhulp voor diegenen die zich
ernstig met deze groep willen gaan bezighouden. In de Ka-
talogus van de Antwe^se Lepidoptera zal verder ingegaan
worden op de verspreiding en het voorkomen van de ver-
schillende soorten. Daar zullen dan ook enkele soorten
vermeld worden die tot nog toe niet in de provincie zelf
gevangen werden, maar wel in de nabijheid ervan, zodat we
ze wel kunnen verwachten.

De Crambinae vormen een onderfamilie van de Pyralidae. Op
de achtervleugels bezitten ze een haarkam juist onder de
cel. Dit kenmerk komt niet voor bij de ^Tralinae, Schoeno-
biinae, lyraustinae en Endotrichinae , maar wel bij de Gal-
leriinae, Anerastiinae on Phycitinae. Bij de laatste twee
onderfamilies ontbreekt ader 7 (r5) in de voorvleugels. De
Crambinae hebben driehoekige maxilare palpen en een slank
lichaam, wat hen onderscheidt van de Galleriinae. In het
vrije veld herkent men de meeste Crambinae aan hun gedrag.

25

zij vlieden in een snelle vlucht laag over het gras en
zetten zxch iets verder neer op een grashalm, waarbi;j ze
de kop omlaag richten en de achtervleugels overlangs op-
vouwen onder de voorvleugels zodat ze er als een •'stokje"
uitzien.

In de hierna volgende tabel zijn enkel uiterlijk waarneem-
bare kenmerken opgenomen. De meeste ervan zijn zelfs met
het blote oog te zien. Toch zal een vergroting van 10 x
de determinatie vergemakkelijken. In enkele gevallen,
vooral dan bij af gevlogen exemplaren, is een zekere deter-
minatie met de uiterlijke kenmerken alleen niet mogelijk.
De genitalia bieden dan uitkomst.

Afkortingen ; wl = voorvleugel

avl = achtervleugel

1. -wl zonder tekening, effen bruin, hoogstens met zwarte
middenstip en enkele onduidelijke stippen ter aandui-
ding van de dwars lijn ^ ^ 2

-wl met tekening (soms zeer weinig) 3

2. -avl grijsbruin, palpen zo lang als kop en thorax samen

Chilo phragmitellus

-avl wit, palpen veel korter dan kop en thorax samen I

Calamotropha paludella

3. -wl eenkleurig zilverwit Crambus perlellus

(f. warringtonellus is eveneens zilverwit, maar heeft
donkere strepen langs de aders, zie fig. 14).

^ -wl niet zo gekleurd _4

4. -wl met witte lengtestreep 5

-wl zonder witte lengtestreep 20

5. -wl zoom ingesneden onder de apex, soms zeer weinig,

maar dan steeds zwarte punten aan de zoom 6

-wl zoom niet ingesneden 13

6. -wl witte lijn raakt voorrand, ^nstens aan wortel 7

-wl witte lijn raakt voorrand niet 9

7. -wl zoom sterk ingesneden Crambus pascuellus

-wl zoom nauwelijks ingesneden _8

8. -witte lijn raakt voorrand enkel aan de wortel

Crambus silvellus

-witte lijn raakt voorrand tot ongeveer de helft van de
vleugel Crambus uliginosellus

9. -wl zoom sterk ingesneden, geen zwarte punten onder de

insni j ding ^ Platytes alpinella

-wl zoom zwakker ingesneden, zwarte punten onder de
insnijding IC

26

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.
19.

20.

21.

-zwart lijntje in apex _Crambus hamellus

-geen zwart lijntje in apex 11

-onderrand van de witte lengtelijn zonder tand

Crambus ericellus

-onderrand van de witte lijn met een tand 12

-bovenkant witte lijn geknikt Crambus pratellus

-bovenkant witte lijn recbt Crambus nemorellus

-witte lengtelijn dwars gedeeld 14

-witte lengtelijn niet gedeeld 15

-witte lijn verdeeld in 3 Catoptria pernutatella

-witte lijn verdeeld in 2 Catoptria pinella

-witte lijn loopt van de wortel tot de zoom 16

-witte lijn niet helemaal tot de zoom 17

-witte lijn onderaan recht, vleugel zonder verdere te-

k ening ^ Agriphila latistria

-witte lijn onderaan getand voorbij de heiLet , vleugel
met wit lijntje onder de tanden Catoptria fulgidella

-witte lijn loopt tot in de helft van de vleugel, een

sterk gebogen dwarslijn voorbij de helft

Catoptria falsella

-witte lijn tot voorbij de helft, geen of zeer vage
dwarslijn 18

-witte lijn ongeveer zo lang als 5 x haar breedte,

wl breed Catoptria margaritella

-witte lijn langer dan 5x haar breedte, wl smal 19

-voorhoofd kegelvormig,

takt op de aders

-voorhoofd zonder kegel,
vert ak t

witte lijn op het einde ver-

Agriphila tristella

dwarslijn op het^ einde met
^ Agriphila selasella

-wl met dwarslijn.

-wl zonder dwarslijn

21

26

-franje geblokt

-franje niet geblokt.

Fediasia fascelinella
22

27

22. -slechts 1 dwarsli^jn, 3 of 4 zwarte stippen op de be-

nedenhelft van de zoom Chrysotenchia culmella

-twee dwarsli;Jnen, soms slechts aangegeven met stip-
pen of een schaduw 23

23. -wl breed, 2 duidelijke bruine dwarslijnen, vleugel

grof bestoven met verspreide zwarte schubben

Thisanotia chrvsonuchella
-wl smal, dwarslijnen smal, meestal onduidelijk,
vleugel hoogstens fijn bestoven met zwarte schubben,
meestal alleen in de benedenhelft 24

24. -buitenste dwarslijn onduidelijk, recht

Agriphila inquinatella
-buitenste dwarslijn duidelijk, sterk gebogen 25

25. -apex scherp, grondkleur bruin, buitenste dwarslijn

donkerbruin Pediasia contfim-inall n

-apex eerder afgerond, grondkleur grijsbruin, buiten-
ste dwarslijn wit Agriphila geniculea

26. -kleine soort, tot 19 mm, franje goud

Agriphila straminella

-grote soort, vanaf 23 mm, franje met goud

Catoptria lithargyrella

Bij het determineren moet men er altijd rekening mee hou-
den dat de tabel is opgesteld aan de hand van kenmerken
van ongeschonden exemplaren. Tevens moet men er zich van
bewust zijn dat heel wat soorten op beduidende wijze vari-
ëren. Op de plaat van de voorvleugels heb ik enkele van
de meest frapante vormen af geheeld : f . cespitella Hübner

werd vroeger zelfs als een aparte soort beschouwd. Door
haar karakteristieke dwarslijn kan ze echter niet met een
andere soort verwisseld worden. P. warringtonellus Stain-
ton heeft met zijn donkere lengtelijnen een heel andere
habitus dan de gewone vorm perlellus. Een van de meest
variërende soorten is wel A. tristella. Ik heb twee ex-
treme vormen afgebeeld : een lichtgele met witte lengte-

lijn en een bruine met zwarte lengtelijn. Alle mogelijke
overgangen komen eveneens voor. De platen van de manne-
lijke genitaalapparaten bevatten sterk vereenvoudigde te-
keningen van de uncus , de gnathos , de linkervalve , waarvan
vooral de costa van belang is voor de determinatie en on-
der het nummer van de figuur de aedoeagus. Om plaats te
besparen werd de rechtervalve niet getekend.

W.0. De Prins

2B

Rechter voorvleugel van :

1 . Chilo phragmitellus o^

2. Chilo phragmitellus o

3. Calamotropha paludella

4. Chrysoteuchia culmella

5. idem, f. cespitella

6. Cramhus pascuellus
?• Cramhus silvellus

8. Cramhus uliginosellus
9* Cramhus ericellus

10. Cramhus pratellus

11 . Cramhus nemorellus

12. Cramhus hamellus
13* Cramhus perlellus

14. idem, f. warringtonellus
15- Agriphila tristella
16. idem, donkere vorm

17- Agriphila inquinatella

18. Agriphila latistria

19. Agriphila selasella

20. Agriphila straminella

21 . Agriphila geniculea

22. Catoptria permutatella

23. Catoptria pinella

24. Catoptria margaritella

25. Catoptria fulgidella

26. Catoptria falsella

27. Catoptria lithargyrella

28. Thisanotia chrysonuchella

29. Pediasia fascelinella

30. Pediasia contaminella

31 . Platytes alpinella

29

1

Mannelijk genitaalappanaat van :

1. Chilo phragmitellus

2. Calamotropha paludella

3. Chrysoteuchia culmella

4. Crambus pascuellus

5. Crambus silvellus

6. Crambus uliginosellus

Crambus ericellus

8. Crambus pratellus

9. Crambus nemorellus

10. Crambus hamellus

11. Crambus perlellus

12. Agripbila tristella

30

13* Agriphila inquinatella
14. Agriphila latistria
15* Agriphila selasella

16. Agriphila streoninella

17. Agriphila geniculea

18. Catoptria peimutatella

19* Catoptria pinella

20. Catoptria marg^itella

21 . Catoptria fulgidella

22. Catoptria falsella

23. Catoptria lithargyrella

24. Thisanotia chrysonuchella

31

25. Pediasia fascelinella 27. Platytes alpinella

26. Pediasia contaminella

MERKWAARDIGE WAARNEMINGEN VAN LEPIDOPTERA IN 1976

Vanzelfsprekend heeft de buitengewoon warme en droge zomer
van 1976 veel invloed gehad op het vlinderleven. In het
hoofdseizoen moest men het vooral zoeken in de loofbossen
of a^ beekoevers^ want op de verschroeide weilanden of
hellingen waren nxet veel dagvlinders te bespeuren.

Quercusia quercus was bijzonder "goed gelukt". Van deze
soort, op de^ vliegplaatsen gewoonlijk _ vertegenwoordigd
door enkele tientallen exemplaren, zag ik op 4 juli een
massale ontluiking te Zoersel. Het was bijna de enige
dagvlinder die vloog tijdens deze rekorddag met haast tro-
pische temperatuur! T. Hontelé maakte hetzelfde mee te
Essen, J.Van Rompaey te Kalmthout en K. Janssens te Kwaad-
mechelen. Ook elders in het land moet het voor de eiken-
page wel een uiterst gunstig jaar geweest zijn. Op 16 au-
gustus zag ik met mijn vriend J. Schuurmens in het depar-
tement Ardennes (Frankrijk) nog tientallen exemplaren,
sommige nog niet afgevlogen.

D. van der Poorten was zo gelukkig 2 o' en 1 q van lycae-
ides arpyrognomon te vangen in de Gaume op 14 augustus
(determinatie W. De Prins). Belgische exemplaren van deze
zuiderse soort zijn heel schaars.

Uit het noorden van de Antwerpse Kempen werden verscheide-
ne exemplaren van Endromis versicolora gemeld (De Prins,
De Loucker, Schuurmens ) .

Gebruik makend van de talrijke warme nachten hebben enkele
leden van de vereniging zich toegelegd op de lichtvangst,
en dit met groot sukses. W. en G. De Prins bezochten ge-

32

regeld het noorden van de provincie Antwerpen en deden er
merkwaardige waarnemingen ; in juni o.a. Leucodonta bico-
loriaj Riragmataecia castanea. Stauropus fagi. Mythimna
pudorina en Pachetra sagittigera. Op één avond telden zij
meer dan vijftig exemplaren van Agrotis venustula. Tij-
dens het verblijf te Buzenol, Gaume, in de tweede week van
juli ondervond W. De Prins dat de _ nachtvangst er niet min-
der interessant was ; Iteophaga viminalis (1 paartje) , Ca-
tocala promissa (2 9) , Ochrostipia melagona en Enargia pa-
leacea (verscheidene exemplaren; , lithosia quadra C2 O' eh
1 9) , Amphipvra perflua (2 (ƒ en 1 Na de eerste Belgi-
sche vangst van deze laatste soort in 1917 te Virton(Bray)
werd zij eerst in 1963 opnieuw gevangen. Sedertdien wordt
zij af en toe gemeld uit de Gaume. Het betreft hier een
soort die haar areaal in noordelijke richting uitbreidt.

J. Schuurmens deed tijdens dit jaar ook enkele merkwaardi-
ge vangsten op licht : Nonagria typhae. Mythimna strami-
nea. Mythimna obsolete. Euphyia unangulata. Per ibat odes
secmdaria , Phragmataecia castanea (enkele exemplaren in
.juni) . Cöinobia rufa. alle te Arendonk, Phragmataecia cas-
tanea (1 ex.) te Assenede, en Hoplodrina blanda en Lopho-
pteryx cuculla te Ranst. Vooral deze laatste soort komt
zeer schaars voor in de provincie.

In de kleine tunnel onder de Schelde (Antwerpen) telde K.
Janssens op één septemberavond niet minder dan 385 exem-
plaren van Qmphaloscelis lunosa. Verder vond hij te Ber-
laar o.a. Agrochola lychnidis. Cirrhia gilvago, Cirrhia
ocellaris, en te Antwerpen Scopula marginepuncrata. I)eze
soort IS in het noorden van het land steeds zeldzaam. Te
Nijlen vond K. Janssens Mysticoptera sexalata en Acasis
viretata.

P. Turelinckx heeft gedurende zijn regelmatige nachtvang-
sten van mei tot oktober te Westerlo 227 soorten Macrohe-
terocera waargenomen. In afwachting van de publikatie van
de volledige lijst, ziehier reeds eukele van de merkwaar-
digste vangsten ; Cerura erminea (2 o' in juni) , Lophopte-
ryx cuculla (2 o** in augustus). Polyploca diluta (verschei-
dene exemplaren in september), Dasychira fascelina (1 ex.
in juni), Odonestis pruni (enkele exemplaren in juni en
juli), Gastropacha populif olia (verscheidene exemplaren
tussen 23 en 27 juni , en weer e^ele frisse exemplaren van
24 tot 30 augustus, hetgeen duidelijk wijst op een tweede
generatie, die in onze streken overigens zeer zelden voor-
komt) , Thaumetopoea processionea (5 exemplaren in juli en
augustus^ Deze soorr schijnt opnieuw veld te winnen in de
Kempen.), Actinotia polyodon (1 paartje), Mythimna 1-album
(1 o' in mei en 1 o^in september, nog een soort die ^ haar
vlieggebied uitbreidt), Cucullia verbasci (1 ex.), Cirrhia

33

citraKO (enkele exemplaren in september) , Sedina buettneri
(2 & en 2 9 in oktober. Een zeer interessante waarneming.
Tot nu toe kenden wij voor de Antwerpse Kempen slechts één
exemplaar van Nijlen, 1970), AutoCTapba iota (2 exemplaren
in juni), Autogranha pulchrina (3 exemplaren op 29 mei),
Pbalaena syrinRaria (1 paartje , steeds zeldzaam!;.

Ondanks de buitengewoon warme zomer waren de trekvlinders
niet goed vertegenwoordigd, misschien omdat Zuid-Europa
maar een zeer matige zomer kende. Wat het noorden van ons
land betreft, ken ik geen enkele waarneming van Colias hy-
ale of Colias croceus. Vanessa atalanta verscheen laat en
vloog redelijk talrijk tot laat in het najaar (op 10 okto-
ber nog een rups die op 4 november ontpojpte). Vanessa car-
dui was zeer schaars! Ik ken slechts drie waarnemingen in
de provincie. A. Riemis noteerde een dertigtal Issoria
Iflthmri « in september te Turnhout. Van de voor j aars gene-
ratie, die hij op dezelfde plaats waarnam in 1974 en 1975»
was geen spoor te bekennen.

De grote vedette onder de trekvlinders was dit jaar Herse
convolvuli . Tijdens meer dan tien jaar was deze soort in
het Antwerpse niet meer gezien. Op 2 september vond W. De
Prins 1 o' te Deurne . Gedurende september werd de vlinder
verder gevangen te Lillo (verscheidene exemplaren, V.P.
Naveau) , te Deurne (2 exemplaren, D. van der Poorten), te
Mechelen (verscheidene exemplaren, P. Jans), te Erembode-
gem (1 ex.) enz.

Van Macroglossum steil «tarnm werden enkele exemplaren ge-
meld te Assenede. Op zes nachtvangsten tussen 20 augustus
en 20 september noteerde W. De Prins 8 exemplaren van Sco-
tia ipsilon. P. Turelinckx nam deze soort zeer talrijk
waar re Westerlo. K. Janssens noteerde 10 exemplaren, te
Berlaar en Antwerpen, waaivan het laatste exemplaar op 5
november. D. van den Abbeele merkte te Mechelen twee ex-
emplaren op in september.^ K. Janssens noteerde 22 exem-
plaren van Hoplodrina ambigua te Antwerpen en E. Ture-
linckx ving 1 ex. van deze soort te Westerlo. K. Janssens
ving op 15 augustus een afgevlogen exemplaar van Mythimna
albipuncta te Berlaar. Het dier vloog in de schemering op
Buddleia. P. Turelinckx vond Autographa gamma zeer tal-
rijk op licht te Westerlo. K. Janssens telde 317 gamma-
uilen, waarvan de eerste, een af gevlogen exemplaar, op 24
mei. Op 30 oktober vlogen er nog verscheidene verse exem-
plaren. Andere verzamelaars^ (Schuurmans, De Ptins e.a.)
namen de soort daarentegen weinig waar. Ook ik vond Auto-
grapha gamma overdag veel minder talrijk dan in goede ja-
ren voor deze soort.

A. Janssen

34

EEN MOEILIJK TE KWEKEN VLINDER : DE VEELVRAAT

(Macrothylacia rubi L., Lasiocampidae )

Op 28 mei 1975 vloog op de heide die grenst aan het nieuwe
kerkhof te Mol een bruine, snelle vlinder rond mi^Jn hoofd,
die daarna bliksemsnel verdween. Ik slaagde erin een an-
der eksemplaar van deze soort te vangen en ik zag dat het
ging om een veelvraat of bramespinner (Macrothylacia rubi\
Ik bemerkte alleen mannetjes , steeds na 16 u.

Reeds eerder had ik de rups van deze vlinder trachten te
kweken, maar steeds zonder sukses. Het grote probleem was
de overwintering. ^ Op 17 oktober 1975 vond ik echter op
diezelfde heide drie volgroeide rupsen en de volgende da-
gen nog enkele. De rupsen, soms zeer groot en dik, waren
dicht bruin behaard. Deze haren blijven hardnekkig in de
huid vastzitten wanneer men de rups vastgrijpt. Bij ver-
ontrusting rollen de rupsen zich op. Ik volgde een zeer
dikke rups, vermoedelijk van een wijfj esvlinder. Ik vond
ze tussen de heideplanten, waar ze rondkroop. Eerst be-
klom ze een berkje, waar ze van de half vergeelde bladeren
at. Daarna kroop ze terug naar beneden waar ik ze opving
en mee naar huis nam om ze verder te kweken. Geen enkele
van de rupsen at nog in het terrarium, maar ze bleven nog
een bijdje rondkruipen bij zonnig weer, kennelijk op zoek
naar een plaats om te overwinteren. Er waren kleinere,
lang behaarde rupsen, kennelijk van mannet j esvlinders , en
grotere, korter behaard, van wi jf jesvlinders naar ik ver-
moedde. Toen het kouder werd, kwamen de rupsen steeds
minder boven, tot ze geheel wegbleven^ verdoken in de
zand- en heidebegroeiing van het terrarium.

Op 19 februari 1976 kwam de eerste mannet jesrups boven en
op 27 februari onderzocht ik het terrarium op andere rup-
sen; drie wi jf jesrupsen en een mannet jesrups werden levend
aangetroffen. Er was een rups oveiwoekerd door een schim-
mel, enkele andere (mannet jesrupsen) waren samengetrol^en
tot harde rupsenmummies. De rupsen lagen onder de heide-
plag in het terrarium en net niet in de heidegrond waarop
deze plag lag. Hun pels zat vol zand en ze lagen opge-
rold. Ze bleven half aktief tot het warmer werd, en ze
namen geen voedsel meer tot zich.

Op 8 april 1976 begon een wijf jesrups te spinnen. Ze was
tussen de dorre bladeren gekropen zodat nog slechts de kop
en het voorste stuk van de rups boven staken. Het spinnen
ging uiterst langzaam, en de rupsen sponnen alleen na 16u.
In de yoonniddag kropen ze dieper in de grond en ik kon
niet zien waar ze bleven, tot ze in de namiddag in de zon-

35

neschijn weer naar boven in de cocon kropen en verder
sponnen. Op 11 april werd de cocon ondoorzichtig en nog
steeds kroop de mannet j esrups rond en vertoonde nog geen
neiging om te verpoppen. Deze rups stierf enkele dagen
later. ^ De twee wijf jesrupsen hadden hun cocon voltooid op
12 april, en ik vermoed dat ze toen ook verpopt zijn.

Op 24_mei 1976 vond ik ’s middags een wijfje met een be-
schadigde vleugeltip, dat pas uit de cocon gekropen was.
Omdat dit eksemplaar toch geen waarde meer had voor mijn
verzameling, fietste ik ermee naar de heide en plaatste
het op een berk. Na lang wachten bracht het wijfje rond
18 u de geelgroene ronde geurstofklieren uit het lichaam
en niet lang daarna verschenen de eerste mannetjes die met
wilde vlucht rond het wijfje cirkelden. Toch waren er niet
zulke grote asoitallen als bij Eudia_ pavonia. Enkele minu-
ten na de paring begint reeds het eieren leggen. De eitjes
zijn eerst groen en dan bruin met een witte ringvormige
tekening. Op 28 mei fladderde het wijfje voor het eerst
heftig met de vleugels en toen ik het de vrijheid gaf,
vloog het snel weg, nu veel ^lichter omdat het geen eieren
meer in zich had. Op 28 mei ook vond ik een wijfje op de
heide dat onder een den aan een takje hing. Even later
vond ik de zeer lange, grijze cocon, die grof gesponnen
was, het vel vande rups en de verlaten pop. ^ Op^ 5 juni
kwam het tweede wijfje uit de cocon, dit te3?wijl ik erbij
stond. Met de nog niet ontplooide vleugels kroop het soe-
pel door de coconingang die net boven de aarde uitstak.
Het vond snel een takje en ontplooide daar haar vleugels.

De eitjes van het eerste wijfje kwamen uit op 15 juni 1976
en op 20 juni kon men reeds het geel tussen de zwarte rin-
gen zien. De rupsjes die op 25 juni vervelden en 1 cm
lang waren, aten in de namiddag en vooral *s avonds en
’s nachts van de jonge braambladeren die ik ze aanbood.
Deze rupsjes rolden zich reeds op bij verontrusting. De
volgende verveningen werden nog waargenomen :

Datum

Aantal

Lengte

020776

—

2 cm

040776

-

2,5 cm

090776

-

-

120776

2

3,5 cm

160776

2

4 cm

200776

-

4,5 cm

250776

2

5 cm

310776

-

5,5 cm

O5O876

-

6 cm

110876

1

-

170876

1

-

36

De laatste vervelling voor de winter gebeurde omstreeks 22
augustus 1976, en de bruin bebaarde rupsen bezaten nu kor-
te baartjes op de ringen die bij aanraking hardnekkig in
de buid bleven vastzitten. Omdat alle rupsen niet gelijk-
tijdig vervelden, was bet erg moeilijk te bepalen hoeveel
veivellingen er nu eigenlijk wel waren. De rupsen aten
vooral *s avonds en ’s nachts en wel zoveel dat er een
rups was die op 25 september de lengte van 8 cm bereikt
bad.

Het grootste gedeelte van de veelvraatrupsen bad ik reeds
op diverse geschikte biotopen uitgezet ^ zodat ik naar bet
einde toe nog maar enkele eksemplaren in mijn bezit bad.
Hun gescheiden ontwikkeling (ook mannetjes tegenover wijf-
jes) bemoeilijkte bet onderzoek ten zeerste.

Op 5 juli 1975 vond ik op een andere beide een trosje eie-
ren van de veelvraat. Op 8 juli kwamen er echter zwarte
sluipwespjes uit de gaatjes in de eieren gekropen en dat
doet vermoeden dat Macrotbvlacia rubi in de natuur sterk
gedecimeerd wordt door de vele parasieten die erop leven.

Hans Henderickx

VERENIGINGSLEVEN

V.P. Naveau deelt mee dat bet verenigingslokaal in 1976
geopend was gedurende 43 zondagen. Deze bijeenkomsten wer-
den gemiddeld door 13 leden gevolgd. Tijdens de winter-
maanden lag bet aantal merkelijk hoger en in de lente nam
bet geleidelijk af zodat de maand juni bet met 5 mensen
per zondag moest stellen, om begrijpelijke redenen overi-
gens. Tijdens de zomermaanden juli en augustus was bet
lokaal, zoals elk jaar, gesloten. Gedurende bet voorbije
winterseizoen werden voor bet eerst geregeld werkvoormid-
dagen georganiseerd, in totaal vier. Deze hadden zo*n ge-
weldig sukses (dubbele aanwezigheid) dat wij er volgend
jaar zeker mee doorgaan. Mensen die iets interessants te
vertellen hebben, kunnen zich aanmelden op bet sekretari-
aat. Ook met vragen of eventuele onderwerpen voor een de-
monstratie kan men op bet sekretariaat terecht.

Ten slotte wijs ik erop dat Pbegea er niet alleen is om
passief gelezen te worden. Dit tijdschrift biedt je ook
de mogelijkheid je interessante waarnemingen te publice-
ren. Al te dikwijls boren we ’s zondags bet relaas van
uitstapjes naar diverse gebieden in binnen- en buitenland,
tijdens dewelke vermeldenswaardige zaken werden beleefd.
Hou ze niet voor jezelf maar zet ze eens op papier. Zo
kan iedereen eivan meegenieten.

W.0. De Prins

37

J.

AAN DE SCHANDPAAL

Domme misdadigheid of misdadige domheid ?

Een van onze trouwe leden ontmoette tijdens een uit-
stapje in de Ardennen, in de nabijheid van een na-
tuurpark, een kollega uit het oosten van het land.
De man, met het onafscheidbare insektennet je onder
de arm, vertelde terloops dat een kennis van hem, en
tevens een stadsgenoot, de vorige dag eventjes 30,
zeggen en schrijven DERTIG exemplaren van Iphiclides
podalirius had "meegenomen" van deze vindplaats.

Nu weten wij allen dat het hier een soort betreft,
waarvan de noordwest grens van het areaal door ons
land loopt. Een soort dus waarop wi^ heel zuinig
zouden moeten zijn. Deze prachtige vlinder is sedert
1938 trouwens wettelijk beschermd in Duitsland en
Oostenrijk en sinds enkele jaren ook in verscheidene
Zwitserse kantons.

Hier nog een staaltje van ondoordachte "gri jpzucht" :

De heer X, een goede kennis van mij en een knap le-
pidopteroloog, vertelde mij onla^s dat een jonge
vriend bij hem had geklaagd dat hij nog nooit Stry-
monidia pruni had gevonden. Op aanduiding van de
heer X trok deze vriend naar een vindplaats, waar de
soort in 1978 niet_ zeldzaam vloog. Droevig resul-
taat van de "expeditie" : NEGENTIG exemplaren van

Strymonidia pruni. Terecht kommentaar van de heer
X : "Had ik maar op mijn tong gebeten!"

Non iam "horum omnium fortissimi. . ." sed "destructo-
rum omnium ferocissimi sunt Belgae"!

(Caesar' s beroemde uitspraak : "De Belgen zijn de

dappersten..." moet helaas veranderd worden in :
"Van alle verwoesters zijn de Belgen de wreedste!")

A. Janssen

INTERESSANTE ARTIKELS

Atalanta . München, 7» 3» 1976.

W. Back en U. Eitschberger bespreken de vijf ondersoorten
van Euchloe charlonia Donzei (Pieridae). Hun artikel bevat
1 kaart, foto’s van rups, pop en genitalia en 4 platen met
97 foto’s van imago’s. 0. Kudrna beschrijft twee nieuwe
ondersoorten : Hipp^chia semele leighebi Kutona, van Iso-
la di Vulcano (Italië) en Hippai?chia pellucida hesselbar-
thi Eudrna, van de provincie Volu, Turkije (Satyridae).

Bulletin van de B.L.K. . 5» 6, 1976.

P. Parenzan beschrijft een nieuwe ondersoort van Polvploca
ridens P. : ssp. meridionalis Parenzan, die in Italië voor-
k omt ( Thy at ir i da e ) . Het artikel bevat 4 foto’s van manne-
lijke genitalia en 7 foto’s van imago’s. In bijlage ver-
schijnt de "Liste systematique des lépidoptères ïïoctuidae
de Prance et de Belgique" van C. Dufay.

Entomologische Zeitschrift Prankfurt, 87, nr. 3» 1977*

K. Schurian beschrijft een nieuwe ondersoort van Lysan^a
coridon_ Poda : ssp. nuf rellensis . van het eiland Korsika
(Lycaenidae) .

Entomologist’ s Gazette, 27, nr. 4, 1976.

J.G. Coutsis bespreekt zijn Procris- vangsten in Grieken-
land. Hij geeft een kaart en de tekening van de mannelij-
ke genitalia van 10 soorten.

Nachrichtenblatt der Bayerischen Entomologen. 25, nr. 6.

R. Hentscholek beschrijft een nieuwe ondersoort van Ptilo-
phora plumigera Esper : ssp. mirabilis . van de provincie
Burgenland, Oostenrijk (Notodontidae) . P. Roos en W. Arn-
scheid bespreken de ^ verspreiding van de verschillende on-
dersoorten van Erebia pantooseBkh. (Satyridae) in de Al-
pen. De nominaatvoim vliegt in de centrale en oostelijke
Alpen, ssp. ingana Pruhstorfer in de noordelijke en zuide-
lijke Kalkalpen en ssp. marmolata Dannehl in de zuidelijke
Dolomieten.

SHILAP, Revta.Sa.Hisp.Lus.Am.Lepid. , 4, nr. 16, 1976.

A. Exposito Hermosa geeft pentekeningen van de 11 Spaanse
soorten uit het genus Eilema (Arctiidae). M.R. Gomez Bus-
tillo en C. Gomez de Aizpurua beschrijven een nieuwe on-
dersoort van Parnassius mnemosyne L. : ssp. ozalensis . die
voorkomt in de Spaanse provincie Huesca (PapïlTöSdae) .
Gomez Bustillo beschrijft samen met C. Suarez Garcia een

39

nieuwe ondersoort van Pseudotergumia fidia L. : ssp. arse-
niae « uit de provincie Leon (Satyridae).

Revue Verviétoise d’Histoire Naturelle. 33» ar. 10, 1976.

L. Rosé geeft een verslag van e:^ele rupsenkweken: Euproc-
tis chrysorrhoea t Hemithea aestivaria en Amphipyra pyrami-
dea.

W.0. De Prins

AANWINST VOOR DE BIBLIOTHEEK

Handbooks for the Identification of British Insects :

(zie ook Phegea V, p. 23)

Boek 1, deel 12 en 13: Mecoptera, Megaloptera, Neuroptera.

" 1, deel 16 : Siphonaptera .

Boek 4, deel 6a : Coleoptera, Clamhidae.

" 4, deel 9 : Coleoptera, Pselaphidae.

" 4, deel 10 : Coleoptera, Histeroidea.

Boek 5» deel 10 ; Coleoptera, Tenebrionidae .

Boek 6, deel 3a : Hymenoptera, Bethyloidea.

" 6, deel 3c : Hymenoptera, Pormicidae .

Boek 9» deel 4 r^Diptera, Tabanoidea, Asiloidea.

Boek 10, deel 2ai : Diptera, Lonchopteridae .

” 10, deel 2c ; Diptera, Pipunculidae .

” 10, deel 3a : Diptera, Conopidae.

•’ 10, deel 4b : Diptera, Muscidae.

” 10, deel 5g : Diptera, Agrom;yzidae .

Boek 11, deel 2 : Check List, Lepidoptera.

” 11, deel 3 : Check List, Diptera, Siphonaptera.

Koch, M. ; Wir bestimmen Sc^etterlinge , IV, Spanner, 2de
uitgave, bewerkt door W. Heinicke en B. Muller, 1976.

Deze tweede uitgave verschilt duidelijk van de eerste ; de
kleurplaten van de imago's werden volledig vernieuwd, er
is een zwartwitplaat met vleugelloze wi jf jes opgenomen en
tien platen met afbeeldingen^ van genitaalapparaten van 44
soorten. In de tekst zijn vijf nxeuwe soorten opgenomen x
Gvclpnhora puppillaria , Idaea vulpinaria , Rhodometra sa-
craria. Thera albonigrata en Eupithecia orphnata. Boven-
dien wordt nu Lvcia hanoviensis als een goede soort behan-
deld, terwijl ze in de eerste uitgave als een vorm van Ly-
cia hirtaria vermeld was. Verder is een literatuurlijst
voor spanners opgenomen en de nieuwe systematiek en nomen-
klatuur volgens C. Herbulot, 1973*

W.0. De Prins

40

BOEKBESPREKING

Cliiiiery, M. : Elseviers Insektengids voor West-Europa, 19
X 13 cm, 1000 afbeeldingen in zwartwit en in kleur, Am-
s ter dam- Brussel, 1975*

Wie de Elseviergidsen kent, weet vooraf dat ook deze In-
sektengids voor West-Europa een prachtig uitgegeven boek
is. De natuurliefhebber ervaart dagelijks hoe moeilijk
het is om insekten juist te bepalen. Daarom begint de au-
teur met een beschrijving van de biologie en morfologie
van de insekten. Dit is bij zonder _ nuttig voor de liefheb-
ber-entomoloogj omdat hij zo wegwijs wordt gemaakt in de
gebruikte terminologie. Daarna volgen nog enkele bladzij-
den over de wijze van verzamelen en het behandelen van het
verzamelde materiaal.

De determineert abellen voor de Europese insekten vormen
het grootste gedeelte van het boek. Na een opsplitsing in
de grote orden^ worden deze afzonderlijk hernomen en uit-
gewerkt in families, geslachten en soorten. Bij vele or-
den beperkt men zich echter tot de families omdat de om-
vang van het boek anders te groot zou worden. De 1000 af-
beeldingen, waarvan ongeveer 800 in kleur, zullen de lief-
hebber zeker helpen bij het determineren.

Aan het eind van het boek geeft de schrijver een verkla-
rende woordenlijst met moeilijke termen, die de gebruiker
toelaat de determineertabellen met grotere zekerheid te
volgen. Een alfabetische lijst van de behandelde soorten
maakt het geheel volledig.

Dit mooi uitgegeven boek is aan te bevelen aan alle begin-
nende entomologen én aan de specialisten die toch ook iets
willen weten over de andere dan de door hen bestudeerde
orden.

V.E. Naveau

BOEKBESPREKING

De Viedma, M.G. en Gomez Bustillo, M.R. t Libro Rojo de
los Lepidopteros Ibericos, 120 p. , Madrid 1976.

Dit "roodboek", uitgegeven door het Instituto Nacional pa-
ra la Conservacion de la Naturaleza, is een eerste poging
om de aandacht van de Spaanse overheid en van de lepido-
pterologen te vestigen op enkele zeldzame vlindersoorten
van de Spaanse fauna. De auteurs beperken zich tot 50 van
de ongeveer 3500 Spaanse soorten, die omwille van hun en-

41

demisme, hun "beperkt verspreidingsgebied, hun speciale le-
venswijze of hun migratorische neigingen heschenning ver-
dienen.

Elke soort wordt op dezelfde manier behandeld: haar plaats
in de systematiek en haar moderne nomenklatuur , haar ver-
spreiding en vliegtijd, het biotoop en de biologische cy-
clus, de reden wa^om ze werd opgenomen en raadgevingen
voor haar bescherming. De tekst is steeds begeleid door
een verspreidingskaart je en een kle^foto van enkele ima-
go's. In de tophoek van elke bladzijde is door een kleur-
vlek aangegeven over welke kategorie van zeldzaamheid het
gaat. Deze kategorieën werden overgenomen uit de Red Data
Books, gepubliceerd door de International Union for the
Conservation of Nature and Natural Resources (Zwitserlan(ï).
Zij duiden aan of de soort bedreigd, kwetsbaar, zeldzaam,
endemisch of migratorisch is.

Achteraan worden foto's etf gedrukt van rupsen, poppen,
vlinders in de natuur en biotopen. Een alfabetische woor-
denlijst sluit dit prachtig uitgegeven werk af.

Nagl, prof.dr. W. : Zellkern und Zellzyklen, 23 x 15 cm,
486 p., 35 tabellen, 122 figuren (foto's en pentekeningerji.
Verlag Eugen Ulmer, Postfach 1032, D-7000 Stuttgart 1,
1976, DM 120,-.

In de loop van de laatste jaren werden belangrijke vorde-
ringen gemaakt op het gebied van karyologie en celbiolo-
gie. Vooral de celkern, met de chromosomen, werd met mo-
derne middelen, zoals de elektronenmikroskoop , onderzocht.
Daardoor ontstonden steeds nieuwe of meer gedetailleerde
inzichten in de bouw en de werking van de celkern en de
chromosomen, de dragers van de genetische informatie.

Het boek begint met een uitgebreid overzicht van de in-
houd, waardoor het mogelijk is het onderwerp waarvoor men
zich interesseert snel terug te vinden. Het hoofdgedeelte
van het boek bestaat uit de beschrijving van de struktuur
en de werking van het DNA en het chromatine, vooral met
het oog op de biologische ontwikkeling . De DNA-verdubbe-
ling en de mitose krijgen de volle aandacht. Bij deze ana-
lyse van de molekulaire organisatie van de celkern worden
vele voorbeelden uit het planten- en dierenrijk aangevoerd.
De auteur geeft niet alleen een ruim overzicht van de re-
sultaten, maar ook een beschrijving yan de diverse onder-
zoekingsmethoden zelf, wat voor de ingewijde zeker zal
bijdragen tot een nog beter begrijpen van het onderwerp.
De leek die zich enkel voor de gegevens interesseert , kan
deze alinea's gerust overslaan zonder te moeten vrezen
voor lacune 's in zijn kennis.

42

Een li^st van afkortingen, symbolen en anglicismen gaat
een zeer uitgebreide Ixteratuurli jst vooraf. In deze laat-
ste zijjn ruim 4000 werken opgesomd, haast alle gepubli-
ceerd tussen 1965 en 1976. Er werden slechts enkele zeer
belangrijke boeken, verschenen vö6r 1965, vermeld. Een
zaakregister sluit dit verzorgd uitgegeven boek af.

Mensen die meer willen weten over de techniek van de cel-
deling en de overdracht van genetische infoimatie, waarbij
abno3cmaliteiten zoals aberraties, gynandromorf ismen e.d.
kunnen ontstaan, vinden in dit boek een gedetailleerd o-
verzicht van de huidige kennis betreffende de celkern. Het
werk richt zich dan ook eerder tot een gevormd publiek.

Mathot, G. ; Les Papillons, 12 x 18 cm, 128 p, 23 figuren,
23 platen met pentekeningen, Presses Universitaires de
Prance nr. 797, 2de uitgave, 1976.

Dit kleine boekje bevat heel wat informatie over de orde
der Lepidoptera. Na de beschrijving van de ontwikkeling
van ei tot imago, behandelt de auteur de morfologie en a-
natomie van de volwassen vlinder. Dit deel is rxjk geïl-
lustreerd met pentekeningen. Verder bevat het enkele ta-
bellen met gegevens over de belasting en de düte van de
vleugels. Deze gegevens komt men niet zo gauw tegen in de
gebruikelijke literatuur. Zo verneemt de lezer dat de
vleugeldikte van Inachis io 3 micron bedraagt en die van
Aeschna grandis (Odonata) 55 micron. Een vierkante cm
vleugel van Pxeris brassicae moet 6,5 mg dragen. Bij
Sphinx ligustri is dat reeds 125 mg.

Het derde hoofdstuk bevat gegevens over aberraties ^ lokale
en geografische rassen, sexzoenvormen en sexueel dxmcrf is-
me. Daarna volgt in een groot hoofdstuk de systematische
studie van de vlxnderfauna van de wereld ^ waarbij de sys-
tematiek van J. Bourgogne in Grassé, Traxté de Zoologie X,
gevolgd is. Van de meeste families worden de algemene ken-
merken, het aantal soorten en de verspreiding aangegeven.
In het vijfde hoofdstuk geeft de auteur enkele uitleg over
de biogeograf ie , de vlindertrek en de paleontologie. In
het laatste hoofdstuk komen enkele losse punten aan bod :
leefwijze van de rups, gedrag van het imago, mimicry en
andere verdedigingswijzen. Een zeer summiere bibliografie
besluit het boekje^ dat een uitstekende inleiding wil zijn
voor al diegenen dxe zich aan de lepidopterologxe willen
gaan wijden.

W.0. De Prins

43

VERZOEK OM MEDEWERKING : TREKVLINDERS

Verleden jaar was het een uitzonderlijk goed trekvlinder-
jaar en iedereen zag enonne aantallen atalanta's. Ook kwa-
men veel windepi jlstaarten en kolihrievlinders voor. Maar
op het gehied van trekvlinderonderzoek gebeurt er in Bel-
gië niets en daarom wou ik beginnen met elk gaar de trek-
vlindeaTwaamemingen te verzamelen en te publiceren.

Daarom wou ik jullie vragen al de waarnemingen van alle
trekkende vlinders van 1976 naar mij op te sturen. Je moet
er wel het aantal, de plaats, de provincie, datum en even-
tueel biotoop of bezochte bloem bij noteren. Alles stuur
je op naar

Paul Durinck
Warandestraat 63
9170 Waasmunster

Inhoud :

De Prins W.0. ; Antwerpse Crambinae determineren 25

Verenigingsleven 37

Interessante artikels. 39

Aanwinst voor de bibliotheek 40

Boekbespreking 41

Durinck P. : Verzoek om medewerking : trekvlinders 44

Henderickx H. : Een moeilijk te kweken vlinder : de veel-
vraat (Macrothylacia rubi L.) 35

Janssen A. ; Merkwaardige waarnemingen van Lepidoptera in

1976 32

Aan de schandpaal 38

Naveau V.P. : Boekbespreking 41

44

V«renNvoonMijk* uitgvw : W. D* Prini, Dik«inuid«toan 176, 2600 B«rck«m.

TtUfoon : 03 '22.02.35

o ,

dri«maand«lijlct tijdtchrift van d*

VeneNTBTFIB VBBn BFI^BMBLBBTE

van da

Konlnklljka MaatachappIJ voor Diarkunda van Antwarpan
Radaktieadres : W. Da Print, Diktmuidelaan 176, 2600 Barchem. Tel. : 031 - 22.02.35

Jaargang 5 Juli 1977 Nummer 3

ADSCITA HEU8ERI REICHL EN A. STATICES L.

( Lepidoptera, Zygaenidae )

In mign vroeger versclienen werk over de Westpalearktische
i^ocridinae hield ik voorlopig geen rekening met het re-
cente onderscheid tussen Ii?ocris statices L. en Procris
heuseri Reichl, met de hedoelxng daarover in een apart ar-
tikel uit te weiden. Ik kon in het totaal 76 dieren on-
derzoeken (48 <f en 28 5). Zet men de vliegtijden van al
deze insekten in een decadenrooster, d^ "bekomt men twee
hoogtepunten, een injuni en een in juli, met een minimum
in het begin van juli. Vanzelfsprekend heeft dit statis-
tisch gezxen geen enkele waarde, gezien het kleine aantal
dieren, en het is heel goed mogelxjk dat toevallig "begin
juli geen vlinders werden gevangen. Maar het is toch wel
heel merkwaardig dat E. Rexchl hetzelfde resultaat bekwam
na een onderzoek van niet minder dan 1400 dieren. Riet
alleen de vliegtijden leveren een dergelijke tweetoppige
kurve op, maar ook het aantal sprietleedjes. Bij vlinders
uit de eerste kurvetop is het gemiddeld aantal leedjes 36,
bij die uit de tweede top 42. Het is dus wel duxdelijk
dat we met twee groepen te doen hebben.

De mogelijkheid van twee generaties moet al onmiddellijk
opzij geschoven worden omdat de twee kurvetoppen veel te
dxcht tegen elkaar liggen. Dieren uit de juni- generatie
kunnen onmogelijk reeds in juli nieuwe vlinders opleveren.
Bovendien weten we dat de rups van Procris eerst mineert
en daarna op de plantedelen leeft en de volledige biologi-
sche cyclus van de vlinder een jaar bedraagt. Ook de mo-
gelijkheid van twee geografische ondersoorten moet verwor^
pen worden omdat die een allopatrische verspreiding veron-

45

15

10 ■

5 ■

1 2 3|1 2 3ll 2 3 ll

mei juni juli oug.

derstelt (eventueel met overgangszone ' s) , terwijl de in-
sekten van beide groepen blijkbaar kriskras door elkaar
voorkomen. Terloops gezegd kunnen wel verschillen in de
bioto;pen van beide groepen aangeduid worden. Blijft de
mogelijkheid van twee soorten^ maar die veronderstelt dan
weer het bestaan van morfologische verschillen, en deze
zijn tot op heden nog maar zeer klein. Daarom spreekt E.
Reichl over twee soorten "in statu nascendi".

Povolny en Alberti zijn hiermee niet zeer tevreden. Het
is namelijk zo dat de eerste groep op vochtige en de twee-
de op droge terreinen leeft. Hu merkt Povolnqr op dat het
heel goed mogelijk is dat deze verschillende milieu' s een
zeker struktuurverschil veroorzaken bij de dieren die erin
leven. Zo zou dus het vochtig milieu verantwoordelijk zijn
voor het vroeger uitkomen van de imago's en voor het klei-
nere aantal sprietleedjes , het droge biotoop daarentegen
voor het later uitkomen van de vlinders en het grotere
aantal sprietleedjes. En het zou dus slechts om één soort
gaan. Binnen deze soort zouden beide groepen dan kunnen
beschouwd worden als de twee uitersten van een zekere va-
riatiebreedte .

Voornoemde auteurs opperen de mogelijkheid om het probleem
op te lossen door de studie van de eerste stadia, maar

46

h-ier kan tegenin getrackt worden dat ook het ei, de rups
en de pop door dat droge, resp. vochtige milieu "beïnvloed
worden en eventuele kleine verschillen dus evemnin geldig-
heid "bezitten om te beslissen of _ het _ nu om één of om twee
soorten gaat. Een groot nadeel bij dit onderwerp is boven-
dien dat soorten uit het genus Procris zeer moeilijk vanaf
het ei te kweken zijn.

Samengevat kunnen we dus zeggen dat er in de "soort" K?o-
cris statices twee oecologische groepen te onderscheiden
zijn, die morfologisch gezien slechts minimale verschillen
in de sprieten vertonen. Het gaat dus om oecologische
soortvorming, waarbij heden nog onduidelijk is of die
soortvorming slechts in het prille begin staat _ of reeds
een zekere hoogte bereikt heeft waarop genetische ver-
schillen aantoonbaar zijn. In het eerste geval zouden we
met één soort te doen hebben met twee oecologische varian-
ten, in het tweede geval zouden we reeds van twee soorten
kunnen spreken. Hier kunnen misschien kruisingsexperimen-
ten en een onderzoek van het chromosomenaantal opheldering
brengen. Voor de gemakkelijkheid zal ik in het vervolg de
twee groepen als aparte soorten behandelen.

Eerst even een nomenklatorische uitweiding. In 1960 be-
schreef R. Heuser in het weinig bekende tijdschrift "Rfal-
zer Heimat" een nieuwe soort uit het genus _ Procris onder
de naam Procris lutrinensis . Hij had namelijk ook ontdekt
dat er twee groepen konden onderscheiden worden in de
soort Procris statices. P. lutrinensis was de naam voor
de soort met het grotere aantal sprietleedjes en de latere
vliegtijd. In de daaropvolgende jaren onderzocht E. Reichl
talrijke exemplaren uit Midden-Europa. Bovendien liet hij
het t3?pe-exemplaar (een 9) van Procris statices L. onder-
zoeken, dat bewaard wordt in de Linnean Society te Londen.
Dit wijfje bezat nog slechts één spriet en A. Watson

telde 46 leedjes, en hieruit bleek zonder twijfel dat dit
exemplaar (P. statices') dus conspecifiek is met P. lutri-
nensis . zodat deze laatste naam een synoniem wordt van P.
statices . E. Reichl beschreef daarom de andere groep on-
der de naam P. heuseri. Dujardin werpt op dat deze naam
moet vervangen worden ofwel door P. turcosa Retzius , ofwel
door P. Tm' cans Preyer, die beide ouder zijn. Maar dan is
het eerst nodig dat ook de typen van deze beide genoemde
namen worden onderzocht om te zien of ze ^behoren tot de
vroege of de late soort, hetgeen voorlopig nog niet ge-
beurd is. Zoals ik vroeger reeds schreef, dient ook de
genusnaam Procris vervangen te worden door de oudere naam
Adscita. De juiste nomeuklatuur luidt dus ;

1 . Adscita statices Linné (= lutrinensis Heuser) , de soort
van droge terreinen die in juli- augustus vliegt en ge-
middeld 42 sprietleedjes telt.

47

2. Adscita heuseri Reichl, de soort van vochtige gebieden
die in mei-ouni vliegt en gemiddeld 36 sprietleedjes
telt.

Reicbl onderzocht 643 exemplaren van A. henseri en 762
dieren van A. statices. Hig stelde langs statistische weg
een formule op om beide soorten van elkaar te onderschei-
den en hield daarbij rekening met het aantal sprietleed-
jes, de vliegtijd en de hoogte boven de zeespiegel. Heu-
ser meende ook een verschil te merken in het aantal ver-
groeide leedjes in de sprietknop, maar volgens Reichl is
dit verschil te variabel om in een formule opgenomen te
kunnen worden. Uiteindelijk werd de formule dan :

T = 0,4260f + 0,0979t ~ 0,0019h - 22,2923

Symbolen : f = aantal sprietleedjes .

t = aantal dagen na 1 mei.
h = hoogte in meter.

Indien T negatief is, heeft men te maken met A. heuseri,
bij positieve T is het A. statices.

Alle Belgische exemplaren die ik onderzocht , behoren tot
A. heuseri. Enkel twee wijfjes van Botassart zouden tot
A, statices kunnen gerekend worden, maar gezien het voch-
tige biotoop waarin ze gevangen werden, beschouw ik ze
toch als A. heuseri. Deze soort is dus veruit de gewoon-
ste van de twee in ons land. Zoals J. Van Schepdael op-
merkt, moet A. statices gezocht worden in de droge bioto-
pen van het Xero- en Mesobrometum. In de Alpen is de si-
tuatie moeilijken omdat daar de hoogte een grote rol
speelt. Zo bezit G. De Rrins acht exemplaren uit Karin-
thië waarvan de ene helft een positieve en de andere een
negatieve T hebben. _ In een brief deelde E. Reichl _ me
echter mee dat het hier waarschijnlijk toch om A. _ statices
gaat. Tevens schreef hij dat hij sinds zijn publikatie in
1964 nog eens meer dan 1000 exemplaren onderzocht heeft,
waardoor de verspreiding van beide soorten wat beter be-
kend begint te geraken. A. _ heuseri komt hoofdzakelijk in
West-Europa voor en A. statices ïn Oost-Europa, hoewel
beide soorten in het hele gebied voorkomen. Reichl ver-
meldt A. heuseri van Oostenrijk, Duitsland, Zwitserland,
Erankrijk, Italië, Engeland en Finland, A. statices van
Oostenrijk, Duitsland, Hongarije, Ts jechoslowaki je , Roeme-
nië, Denemarken en Frankrijk.

Hieronder volgt de lijst van de 76 door mij onderzochte
exemplaren. Ik dank alle mensen die mij hun materiaal
leenden voor onderzoek ;

48

België
Antwerpen :

ADSCITA HEUSERI REICHL

T

’ s-Gravenwezel , 14-6-19^2, 1 d" ik. Janssen) -2,1725

Eessel, 12-6-1970, 3 c/’ (G. De ürins) -1,9423

-2,3683

-2,7943

Kessel, 29-5-1971, 2 cf^(G. De ü'ins) -3,7389

-4,1649

Kessel, 9-6-1973, 1 0^+ 1 o (G. De Prins) -2,2360

-3,0880

Gierle, 29-5-1960, 1 ^ zonder sprieten (R. Leestmans)
Brabant :

Dworp, 11-6-1965, 1 $ (R. Leestmans) -1,3307

Namen :

Belvaüx, 1-7-1973, 1 o' (D. v.d. Poorten) -0,2247

Belvaux, 28-5-1976, 1 9 (D. v.d. Poorten) -3,1273

Baillonville , I6-6-I963, 1 o (G. Myncke) -1,2672

Rienne, 12-7-1970, 1 o' (j. Scbuurmans ) -0,4258

Han-sur-Lesse , 28-5-1976, 7 ö' + 3 $ (D.y.d. Poorten)

gemiddeld -3 ,5533

Luxemburg :

Bo tas sart, 29-6-1969, 2 q (J. Scbuurmans)

Torgny, 21-5-1967, 1

+0,0055

+0,8575

(f zonder sprieten (R. Leestmans)

Cbatillon, 23-6-1973, 3 o' + 1 9 (R. Leestmans)

Daverdisse. 26-6-1975, 1 9 (D. v.d. Poorten)
Belief ontaine , 26-6-1975, 1 9 (D.v.d. Poorten)
Bihain, 27-6-1976, 4 o' + 1 9 (D.v.d. Poorten) 2x

2x

Ethe, 6-6-1976, 4 (/ + 1 9 (B. Maes)

Bouillon, 21-6-1976, 1 9 (B. Maes)

2x

-1 ,0079

-1 ,4339

-1 ,8599

-3,1379

-1 ,9922

-1 ,1402

-1 ,0423

-1 ,4683
-1 ,8943
-2 ,4841

-2,9101

-3,3361
-3,7621
-1 ,9946

Pr ankrijk :

Col de Uoza, Haute-Savoie . 1600 m, 16-7-1974, -1,2781

4 o' (A. Riemis) -1,7041

-2,1301

-2,1301

49

Saint-Gearvais , Haute-Savoie , 1000 m, 20-7-197^» -0,5641

2 o' (A. Riemxs) -0,9901

Lac des Eousses , Jura, 1100 m, 4-7-1962, 1 q

(R. Leestmans) -2,6830

Hargrdes, Ardermes, 16-6-1975» 'l $ (J* Schuurmaais)

-2,1192

Cliooz-Landricliamps , Ardemies, 7-6-1964, 2 5 -2,1023

(G. Myncke) -3,5803

Italië :

Como, Lombardia, 20-6-1970, 1 (L. Mets) -5,8556

Zwitserland :

Grand-St .-Bernard, Wallis, 1600 m, 20-6-1974, -4,5776

5 c/ (J. Schuurmans) -5,0036

3x -5 ,4296

Lauterbrunnen, Bern, 9-7-'1971 , 1 9 (L. Mets) -1,5775

Eison, Wallis, 1700 m, 17-6-1976, 1 c/ (D.v.d, Poorten)

-5,1518

Griekenland :

Dodoni, Epiros , 27-5-1971, 1 o' (J. Schuurmans) -3,6052

ADSCITA STATICES L.

Italië :

Colle Finistre , 19OO m, 15-7-1965, 1 9 zonder sprieten

(R. Leestmans)

Katharinaberg, 1100 m, 18-7-1974, 1 o*"

(R. Leestmans) -0,0344

Zwitserland :

Haut-Rhin

16-7-1962, 1 Q

(r. Leestmans) +0,0518
21-7-1974, 2 5) (J.

1400 m

Bérisal, Wallis,

Frankri.ik :
Hohrodberg ,

Oostenrink
Obermillstatt

Obermillstatt

Karnt en, 1400
4 0^ + 2 Q (G.

Karnten, 1800
1 c/ + 1 $ (G.

m, 15-7-1973,

De Prins)

m, 15-7-1973,
De Prins)

Schuurmans )

+2,6313

+3,4833

-0,1381

+0,2879

+1,1399

3x +1 ,5659
-0,4721

-1 ,3241

W.0. De Prins

50

Literatuur

Alberti, B. (1967) - Zur Artrecbt-Bra^e von Procria stati-

ces L. uns Procris beuseri Reicbl, in
Entomologiscbe Berichte, 196?» P* 23-
27.

De Prins, W. (1975) - Pe Westpalearktische Ptocridinae , in

Phegea, 3, p. ‘^2-59.

Dujardin, P. (1973) - Description d'espèces et de sous-es-

pèces nouvelles de Zygaenidae du Ma-
roc, in Entomops 4, p. 135-160.

Pletcher, D. (1966) - Some changes in the nomenclature of

British Lepidoptera, in Entomolo-
gist's Gazette, 17, p» 9-18*

Heuser, R. (1962) - Beobachtungen und Untersuchungsergeb-

nisse an PaltermaterieüL der Gattung
Procris P. aus dem Gebiet der Pfalz,
in Nachr .Bl.Bayer .Ent. , 11, p. 88-92.

Lempke, B. (1976) - Raamlijst van de Nederlandse Lepido-
ptera, K.N.N.V. , p. 15.

Reichl, E. (1964) - Procris heuseri spec. nov. und Procris

statices L . , zwex Arten in statu nas-
cendi? , in Nachr .Bl.Bayer. Ent . , 43, p.

89-95, 99-103, 117-120.

Tremewan, W. (1970) - On Adscita statices (Linnaeua) , in

Entomologist ’ s Gazette , 24, p-. I36-

157.

Yan Schepdael, J. (1971) - Un problème d’écologie : Pro-

cris heuseri Reichl et Procris
statices L. . _ depc espèces ïn
statu nascendi, in Lambillionea
71, P. 1-4.

Volrath, G. (1974) - Rrocris heuseri Reichl und_ Procris

statices L. im PichtelgebirgFj ïn
Nachr .Bl.Bayer .Ent . , 19, p. 7^-76.

51

METHODEN VOOR HET MERKEN VAN DIEREN

‘1 . Algemeenheden

Het aanbrenger! van merktekens op dieren bexnvloedt niet
bun levensduur of gedrag. Maar hoewel duidelijk werd aan-
getoond dat de gebruikte kleurstoffen niet toxisch zijn,
IS dat dikwijls wel het geval met de oplosmiddelen. Jeugd-
stadia van insekten zijn bovendien gevoeliger voor toxi-
sche stoffen dan de volwassen dieren. Als deze laatste
zonder schade etiketten op de vleugels kunnen verdragen,
veroorzaakt dergelijke merkmethode meestal een verstoring
van de bloedsomloop bij jonge dieren. Men moet ook reke-
ning houden met het fext dat dergelijke etiketten op de
vleugels de natuurlijke camouflage verstoren, zodat het
insekt gemaJfkeli jker wordt opgemerkt door predatoren. Ver-
der gebruikt men f osf orescerend poeder, kleurstof in poe-
deryorm, een oplossing van fenolftaleine of zelfs radioak-
tiviteit , waarvoor uiteraard een speciale apparatuur nodig
is. Ten slotte moet een merkteken duurzaam zijn. Diverse
kleurstoffen worden in water opgelost, enkele fosforesce-
rende poeders verliezen hun kracht door blootstelling aan
zonnelicht en een radioaktief isotoop kan door het insekt
worden uitgescheiden. Blin ondervond dat celluloselak be-
houden bleef op kreeften die in een laboratorium werden
gehouden, maar in een jaar tijd verdween op kreeften in de
vrije natuur.

2. Werkwijze voor het merken van groepen
2.1. Verfstoffen en oplosmiddelen.

Olieverf voor schilders is misschien de meest gebruikte
verfstof voor het merken. Men heeft voldoende kleurvaria-
tie en men kan ze gebruiken voor vliegen, muggen, sprink-
hanen, kevers enz. Davey ontdekte echter dat deze verf
een toxische invloed had op grote sprinkhanen, al kan dit
te wijten zijn aan de verdunningsstof . Een nadeel is de
lange droogtijd van olieverf. Nitrocelluloselak droogt
vlugger en werd daarom door heel wat onderzoekers gebruikt
Fluorescerende lak werd samen met Arabische gom gebruikt
om tsé-tsé-vliegen en rupsen te merken. Dieren die met
dit middel gemerkt werden, konden in het donker weergevon-
den worden op 6 a 10 m afstand, met behulp van een ultra-
violet lamp. Gewone reflecterende verf kan eveneens worden
gebruikt om de dieren ' s nachts weer op te sporen met een
zaklamp. Aluminiumverf kleeft goed op de dekschilden van
sommige kevers. Anilineverf, opgelost in alkohol of in
een mengsel van alkohol met gom, werd gebruikt om kevers
te merken, in verbinding met "kongorood" werden er vlin-
ders mee gemerkt en met rhodamine vliegjes uit het genus
Drosophila. Peffly en Labrocque gebruikten een oplossing
van 6 % fenolftaleine in aceton voor het merken van huis-

52

vliegen. Deze werden na de terugyangst geïdentificeerd
door ze in een oplossing van 1% s o di umhy dr oxi de te brengen
waardoor ze purper werden gekleurd. Fales en anderen ge-
bruikten onuitwisbare irkt voor bet merken van de vliege-
kop.

Voor bet aanbrengen van geconcentreerde verf gebruikt men
bet best een insektespeld, een aangepunte lucifer of een
droge grashalm. Voor sneldrogende celluloselak is bet aan
te raden een licbte verdunning met ace ton te gebruiken.
De verfstof moet een stevig laagje vormen. Voor olieverf
of verdunde lak kan men eveneens een penseel gebruiken met
bet risiko een te grote vlek aan te brengen. Sommige ver-
dunde verfstoffen kunnen ook door verstuiving aangebracbt
worden waarbij de insekten in kleine kooitjes worden ge-
plaatst. De sterfte kan gereduceerd worden door onmiddel-
lijk na de verstuiving de verfstof te drogen met een elek-
trische droger. Deze methode kan ook in de vrije natuur
gebruikt worden voor bet merken van sprinkhanen en vlin-
ders . Door een verstuiver te gebruiken kunnen de insekten
vanop een afstand van 5 m of meer worden gemerkt.

2.2. Verf en fluorescerende stof in poedervorm
Bfibaardfi nnaaktan kunnen gemarkt worden door ze te bestui-
ven met gekleurd poeder. Dit gebeurt het best door ze in
een kooi te plaatsen en daar een luchtstroom door te jagen.
Slechts een kleine hoeveelheid poeder is nodig. Gemerkte
insekten kunnen later worden herkend door ze op een wit
filterpapier te zetten en er enkele druppels aceton op te
laten vallen. Er vormt zich dan een gekleurde vlek op het
papier. Fluorescerend poeder (zinksulfiet) wordt eveneens
gebruikt. De gemerkte dieren worden herkend door beschij-
ning met een lamp. Het poeder kan op zichzelf gebruikt
worden, maar voor een beter hechting is het nodig dit poe-
der te mengen met 6 delen Arabische gom en daar water aan
toe te voegen totdat men een pasta verkrijgt die men ver-
volgens laat drogen en in een vijzel verpulvert tot_ poeder.
Dit poeder nu wordt op insekten gebracht die zich in een
zeer vochtige kooi bevinden. De Arabische gom absorbeert
water uit de lucht en hecht zich zo stevig vast op het in-
sekt. Bijen werden op deze manier bestudeerd door ze te
merken met fluorescerend poeder bij het verlaten van de
korf. Bijen kunnen eveneens gemerkt worden door ze te be-
stuiven wanneer ze op een bloem zitten. Men bestuift ze
met fluorescerend poeder vermengd met talk. Ze laten dan
een spoor na dat later in het donker gemakkelijk kan opge-
spoord worden met een ultraviolet lamp. Eluorescine en

rhodamine B worden het meest gebruikt.

2.^. Etiketten

Vlinders en sprinkhanen worden gemerkt door een klein eti-
ketje op de vleugels te kleven, waarop met onuitwisbare
inkt een kodewoord wordt geschreven. Ook werd er zelfkle-
vende celof aanband gebruikt.

53

2.4. Verminking

Deze methode wordt vooral gehru^t hij vissen, amfibieën
en reptielen en ook bij enkele insekten. Het^ merk moet
enerzijds duidelijk zichtbaar zijn, en anderzijds het ge-
drag van het dier niet beïnvloeden. Bij vlinders werd ge-
woonlijk een deel van de vleugels geknipt. Grote kevers
werden^ gemerkt door insnijdingen, gaatjes en kerven in de
dekschilden.

2 .5 . _ Inspuiting

Sommige insekten met een doorschijnend omhulsel spuit men
in met zwarte , witte of rode inkt zodat een klein oppeo?-
vlak anders gekleurd wordt.

2.6. Kleurstoffen in het voedsel

Deze methode wordt o.a. gebruikt bij laboratoriuminsekten.
Enkele variëteiten van de huisvlieg werden bijvoorbeeld
gemerkt door hen voedsel voor te schotelen samengesteld
uit een oplossing van 0,01 % rhodamine B in suiker.

5. Individuele merkmethoden

Deze methoden beogen vooral een kwantitatieve studie van
een populatie. Het uitkomen en de sterfte kunnen gemakke-
lijk berekend worden als de dieren verscheidene keren wor-
den gevangen. Men moet dan telkens het insekt kunnen her-
kennen. Dat kan door verschillende kleurstippen volgens
een bepaald patroon aan te brengen, bijvoorbeeld links en
rechts van de thorax een stip voor de eenheden en de tien-
tallen en op de kop een voor de honderdtallen. Met 9 ver-
schillende kleuren kan men zo 999 individuen herkennen.

De studie van het trekken van dieren is relatief gemakke-
lijk. Ze bestaat erin de trekkende dieren nauwkeurig te
observeren en de verscheidene gegevens zoals weersgesteld-
heid, trekrichting, aantal enz. te noteren. Omwille van
vele redenen is het terugvangen van trekkende dieren eer-
der miniem.

Cathia Castagni
(6° Sci ICET)

(Vertaald en verkort overgenomen uit het tweemaandelijks
bulletin van de Société Royale des Haturalistes de Mons et
du Borinage A.S.B.L., nr. 9> P* 35-38 en nr. 10, 3-6).

54

NOG EEN SCHANDPAAL

In het achtste nummer (15 april 1977) van de "Insekten-
hörse", bijlage van het "Entomologische Zeitschrift" , le-
zen we eens te meer een hoogst verwerpelijke advertentie.
B. Eenson (Sint-Truiden) stelt er enkele exemplaren van
C^abus auromtens putzevsi Mors. te koop aan de meest
biedende. Hij voegt eraan toe dat deze niet gekweekt maar
gevangen werden, dat ze niet geprepareerd zijn en dat het
om materiaal van prima kwaliteit gaat.

Hu weten we allen dat het ras putzeysi Mors. een endemiek
is in ons land en alleen voorkomt in het al zo bedreigde
Zoniënbos. Het is dan ook zonder meer schandalig dat der-
gelijke dieren te koop worden aangeboden. Uit ethische
gronden zou een rechtgeaard entomoloog reeds grote reser-
ves moeten hebben bij het vangen van deze insekten voor
zijn eigen verzameling, laat staan voor het aandikken van
zijn portefeuille!

Ik durf er dan ook bij ieder die dit leest op aandringen
helemaal niet in te gaan op deze aanbieding en meer in het'
algemeen om geen insekten te kopen die niet voort stammen
uit kweken of bestemd zijn om een kweek op te zetten.

W.0. De Prins

BOEKBESPREKING

Hannemann , H.-J. : Kleinschmetterlinge oder Microlepido-
ptera Hl; Pedermotten (Pterophoridae) , Gespinstmotten
(Tponomeutidae) j Echte Motten (Tineidae); 63ste deel uit
de reeks "Die Tierwelt Deutschlands"^ Jena 1977» 273 P* »
17 platen met zwartwit-f oto • s , 185 figuren in de tekst.

Wie zich met Microlepidoptera bezig houdt, zal wel blij
zijn met de publikatie van dit boek. Het behandelt drie
families waarover weliswaar veel werd geschreven, maar
steeds in afzonderlijke artikels, verspreid over diverse
tijdschriften, zodat het opzoeken van het een of het ander
gegeven heel wat tijdverlies met zich bracht.

Na een korte inleiding behandelt Hannemann de drie fami-
lies op dezelfde manier ; eerst komt een algemeen deel met
gegevens over de bouw, de biologie, de levenswijze en de
systematiek, dan volgt de eigenlijke beschrijving van de
soorten. De auteur zorgt voor determineertabellen tot op
de soort. Van elk der 148 behandelde soorten wordt ver-
meld waar ze oorspronkelijk beschreven werd, waar het type
gevangen werd en bewaard wordt. De synoniemen en de ver-
spreiding worden aangegeven, alsook een korte beschrijving

55

van liet imago, het biotoop en de verspreiding in West-
Düitsland. Tot slot volgen gegevens over de mannelijke en
vrouwelijke genitalia, de rups en haar levenswijze, voor
zover deze laatste bekend zijn. ^ Van elke soort worden de
genitalia af geheeld en van sommige de vleugeladering, de
kop e.d. Elke soort wordt bovendien af geheeld op de foto-
pieten.

Het boek besluit met^een uitgebreide literatuurlijst en
een register van familie- , genus- en_ soortnamen. Recente
gegevens (tot december 1976) werden in een appendix opge-
nomen. Het is een handig determineerwerk dat een microle-
pidopteroloog zeker niet mag missen.

W.0. De Prins

KALENDER DER VOORDRACHTEN

Gelieve nu reeds de data van onze drie voordrachten te no-
teren. Ik vestig uw a^dacht speciaal op de voordracht
van^de heer N.W. Elfferich^ de dia's en de film zijn wer-
kelijk van een voortreffelijke kwaliteit.

Vrijdag, 14 oktober 1977 : J» SCHOOPS, "Het leven der bij-
en en de geschiedenis van de bijenteelt", voordracht met
dia's.

Vrijdag, 18 november 1977 ï E» BOSMMS, "Systematiek, oe-
cologie en f aunistiek van de Belgische wantsen", voor-
dracht met dia's.

Vrijdag, 16 december 1977 ’• H.W. ELPPERICHj "Relatie van
de Lycaenidae met mieren", voordracht met dia's en film.

Alle voordrachten vinden plaats in de Keurvelszaal , Ko-
ningin-As tridple in Antwerpen, telkens te 20.00 uur.

IHHOUD :

Castagni, C. - Methoden voor het merken van dieren 52

De Prins, W.0. -Adscita heuseri Reichl en A. statices L.45

-Nog een sch^dpaal 55

-Boekbespreking 55

56

VwwrtwMfMifk* MtifMr : W. 0% PriM, DikMwM*loefi 17». 3600 t*rchMi.

T*)*fe*n : 03 • 22.03.35

j.

driamaondalijlct tijdschrift van d«

VeREPlTBTNB VBBR BFITBMBLBBTB

van da

KoninklIJka Maatschappij voor Diarkunda van Antwarpan

R(|dakt|eadr8»,.;. W. De Prins, Diksmuidelaan 176, 2600 Berchem.

/ . Jaaraana 5

Oktober 1977

ACENTRIA NIVEA (Olivier)
( Pyralidae )

Tel. ; 031-22.02.35

Nummer 4

Verscheidene auteurs (o.a. Bourgogne, Eeichholf) beklagen
zich over de onvoldoende kennis betreffende de versprei-
ding van Acentria nivea Olivier. Dit is eigenlijk ook he-
lemaal niet zo verwonderlijk want ten eerste zijn er maar
weinig lepidopterologen die zich met Microlepidoptera be-
zig houden en ten tweede wordt A ♦ nivea niet steeds onmid-
dellijk als vlinder herkent. Zijn levenswijze, gedrag en
morfologie wijken zo sterk af van de "gemiddelde” vlinder,
dat vroegere entomologen zelfs gemeend hebben een afzon-
derlijke orde te moeten opstellen voor deze soort.

Nu is de biologie van A. nivea gelukkig wel goed bestu-
deerd -Berg schreef er in 1941 zelfs een artikel van tach-
tig bladzijden over - en ook hier merken we onmiddellijk
dat we met een eigenaardige soort te doen hebben. De rups
leeft namelijk onder water van 0,5 tot 3 m diepte. Zxj
komt dus veel ^dieper voor dan de rupsen van Nymphula en
Parapoynx , die eveneens onder het wateroppervlak leven.
Als voedselplanten werden vermeld ; Potamogeton natansj P.
crispus , P. perf oliatus , P. pectinatus, Polygonum amphibi-
um en Chara sp.

Een ^dere eigenaardigheid is het feit dat de wijfjes van
A . nivea in twee vormen voorkomen : een vleugelloze en een
gevleugelde vorm (f. hansoni Stephens). In België heeft
men tot nu toe slechts de gevleugelde vorm gevangen. Dit
betekent natuurlijk niet dat er in ons land geen vleugel-
loze wijfjes zouden voorkomen^ want wie is er al naar op
zoek gegaan? De soort leeft in stilstaand water met rijke
plantengroei. De wijfjes zitten op de plantestengels , soms
zelfs onder water.

De soort vliegt in twee generaties ; tijdens de eerste
(mei-juni) zijn de vlinders zeldzamer dan in de tweede

57

( juli-augustus) . In sommige gunstige jaren kan de soort
zeer talrijk optreden. Zo kunnen er 100 exemplaren per
vierkante meter bi jeengespoeld liggen op het wateropper-
vlak. _ De soort is namelijk een slechte vlieger en de min-
ste windzucht slaat de tere vlindertjes reeds neer. Dit
merkt men ook op bij de lichtvangst; tenvijl andere Pyra-
liden wild rond de lamp cirkelen, rommelt A. nivea maar
wat rond, dicht bij de grond, ongeveer op dezelfde manier
als de mannetjes uit het genus Hepialus»

Maar hoe komt het dan dat A. nivea soms verscheidene kilo-
meter ver van alle water wordt aangetroffen? Een mogelij-
ke verklaring ligt natuurlijk in het feit dat de vlinders
zo ver weggevoerd worden door de wind. Hun kleine gestal-
te en hun licht gewicht maken zulks gemakkelijk mogelijk.
Maar ook de drang om nieuwe biotopen te bezetten speelt
hierbij een rol. Hierdoor is ook het dimorfisme van de
wijfjes te verklaren. Stilstaand water komt meestal ge-
ïsoleerd voor en enkel bij zware regenval, overstromingen
e.d. zouden de aparte vijvers, vennen enz. kontakt met el-
kaar kunnen krijgen zodat de rupsen v^ het ene water in
het andere zouden kunnen geraken. Nu is echter bij een on-
derzoek in Zuid-Beieren gebleken dat dit niet gebeurt. In-
tegendeel, hoogwater heeft een massale sterfte van de rup-
sen tot gevolg. Dus moet het opzoeken van nieuwe gebieden
door de gevleugelde wijfjes gebeuren.

Nu is het wel bemerkenswaardig dat Maes, Schuurmans en ik-
zelf de soort vrijwel tegelijkertijd aantroffen en wel
voor het eerst in de hete zomer van ’ 1976. Ook Johnson
(1977) en Warren (1976) vingen de soort in Engeland tal-
rijker dan normaal, soms ver van elk water. Pérez De-Gre-
gorio ving de soort zelfs op 20 km van het normale biotoop
in de omgeving van Estartit (Spanje). Het is denkbaar dat
de soort door de droogte gedwongen was nieuwe biotopen op
te zoeken en dat er daardoor zovele vangsten buiten het
normale gebied plaats vonden.

Zoals hoger reeds vermeld is de geografische verspreiding
van A. nivea slechts zeer onvoldoende bekend. Bij het na-
pluizen van een hele stapel literatuur werd het echter
duidelijk dat de soort verspreid is in Centraal-Europa,
van Ierland in het westen tot Rusland (en verder?) in het
oosten en van Zuid-Zweden en Zuid-Pinland in het noorden
tot Katalonië en de Alpen in het zuiden. (Zie kaart 1).
Onlangs werd ze ook in Noorwegen aangetroffen. Per land
konden volgende vindplaatsen genoteerd worden :

Denemarken : Esrom S^5, Pures0en, Lyngsby Mose, Strandm^Jl-

len, Masnedsund, Guldborg, Faaborg, Brabrand
Randers Fjord, Ringk^ing Fjord, Flens-
borg Fjord.

Duitsland : Stassfurt, Garching, München, Ammersee , Aigen
am Ina, Regensburg, Erlangen, Wallenberg, Hof,
Selb, Speyer, Budweis.

58

Kaart 1 : De verspreiding van Acentria

I

Frankrijk : Quimperlé, Etangs de Soustous, Pont de la Tor-
tière, Orléans, Pau, Etang de Brisemiclie , Bois
de Chaville.

Groot-Brittannië : C ^bridge shire , Staff ordsbire , noorde-

lijk tot bet Caledonian Canal.

Ierland : geen specif ikaties . _

Nederland : Overveen, Noordwi jkerbout , Warmond, Texel,
Velp, Beekhuizen, Huissen, Tsselmonde.
Noorwegen t Kristiansand.

Oostenrijk : Innsbruck.

Polen : Wilno, Zawiercie, Lwow, Stryj.

Spanje : Estartit, Gap de Creus.

Ts j'ecboslowaki je : Gbely, Vrable, Mlynany.

Zwitserland : Eomansborn, Staad, Berlingen.

In België werd de soort voor bet eerst vermeld door Don-
ckier de Donceel in 1882 uit bet bos van Linthout . Nadien
werd ze ook gevangen te Brussel (de Crombruggbe) , Frame-
ries (Dufrane), Aje (Ricbard) , Luik ( Janmoulle) , Zutendaal
(Houyez), Groenendaal (de Laever) en Essen (Hontelé). B.
Maes ving 5 exemplaren te Zwijndrecbt in de eerste helft
van juli 1976. J. Scbuuimans ving de soort te Arendonk in
augustus 1976 en ikzelf ving 3 b' te Postel op 9 jum 1976,
1 d' + 1 $ op 14 juni 1976 en te Arendonk 2 o' + 3 ^ op 20
augustus 1976.

60

Over de systematisclie positie van A > nivea is nogal wat
gediskussiëerd. Wocke (1871) stelde er een aparte familie
voor op - de Acentropodidae - en Eagonot (1890) meende dat
de soort kon ondergebracht worden in een speciale onderfa-
milie van de Pyralidae, de Acentropodinae. Hampson voegde
de soort bij de Scboenobiinae , eveneens een onderfamilie
van de Pyralidae. Marion (1955) .plaatste de^soort weer in
een aparte familie : de Acentropidae , omdat in de voorvleu-
gels ader la ontbreekt, terwijl die volgens Porbes altijd
aanwezig is bij de Scboenobiinae, Tbans wordt de soort
echter wel weer bij de Scboenobiinae ingelijfd.

Pe mannetjes van A. nivea bereiken een spanwijdte van am-
per 15 nun. Zoals reeds gezegd zijn de meeste wijfjes
vleugelloos. Toch komen er ook gevleugelde wijfjes (f.
bansoni Stepbens) voor en die kunnen een spanwijdte van 18
mm bereiken. De voorvleugels zijn volledig vuilwit, zowat
de kleur van paraffine, iets grijs getint, zonder tekening.
De achtervleugels zijn zuiver wit en bet abdomen is bruin.

W.0. De Prins

Literatuur :

Berg, K. - Contributions to the biolo^ of the aquatic
motb Ac ent r opus niveus (Oliv.).
in : Vidensk.Medd.fra Dansk naturb.Poren. 105,
p. 59 (1941).

Bourgogne, J. - Note sur quelques Pyralidae, dont une es-
pèce nouvelle pour la Prance.
in : Alexanor 8, p. 56? (1974).

Crombruggbe, de - Catalogue raisonné des Microlépdioptères
de Belgique (1906).

Deurs, W. van - Danmarks Pauna, 48, Sommerfugle VI, I^a-
lider (1942).

Donckier de Donceel, Cb. - Catalogue des Lépidoptères de

Belgique (1882).

Hruby, K. - Prodromus Lepidopter Slovenska (1964).

Janmoulle, E. - Microlépidoptères intéressants capturés a
Aye en 1946.

in : Lambillionea 47, p. 55 (1947).

Janmoulle, E. - Remarques sur la faune beige.

in : Lambillionea 58, p. 19 (1958).

Janmoulle , E. - Remarques sur la faune beige.

in : Lambillionea 62, p. 14 (1962).

Johnson, P. - Acentria nivea (Olivier) at ligbt.

in ; Ent. Record 89, p. 11 (1977).

61

Krogeriis, H. - Catalogus Lepidopterorum Fermiae et Scandi-
naviae, Microlepidoptera (1971)*

Ldonnne, L. - Catalogue des Lépidoptères de_ France et de
Belgique, Volume II, Microlépidoptères ,(1935-
19^6) .

Marion, H. - Révision des I^raustidae de la fauue franqai-
se, IV, Révision systématique.
in : Revue fran?aise de lépidoptérologie , 15»
p. 41 (1955).

Meyrick, E. - A revised Handboek of Britisb Lepidoptera,
(1927).

Müller-Rutz, J. - Die Schmetterlinge der Scbweiz (1914).

Opheim, M. - Nye lepidoptere for Norge.

in : Atalanta Norvegica 3, P* 16 (1977).

Ostbelder, L. - Die Schmetterlinge Südbayerns und der an-
grenzenden nördlichen Kalkalpen, 2. Teil,
Die Kleinschmetterlinge (1939).

Pérez De-Gregorio, J. - Aportaciones a la lepidopterologia

Catalana.

in : SHILAP V, p. 63 (1977).

Rebel, H. - Catalog der Lepidopteren des Palaearctischen
Faunengebietes (1901).

Reichholf, J. - Zur Verbreitung und Okologie des Wasser-
schmetterlings Acentropus niveus Olivier
(Lepidoptera, Pyralidae) in Bayern.
in : Nachrichtenblatt der Bayerischen En-
tomologen 22, p. 60 (1973).

Schille, F. - Fauna Motyli Polski, Tom II (1930).

Snellen, P. - De vlinders van Nederland, Microlepidoptera,

(1882).

Soffner, J. - Bemerkenswerte Schmetterlingsfunde aus der
Stassfurter Gegend und dem Harz.
in : Ent. Zeitschrift (Frankfurt) 64, p. 11,
(1954).

Waxren, R. - Acentria nivea (01.) at light.

in ; Ent. Record 88, p. 136 (1976).

Whalley, P. - Some changes in the nomenclature of British
Lepidoptera.

in : Ent. Gazette 17» P* 72 (1966).

Wocke, M. - Catalog der Lepidopteren des Europaeischen
Faunengebietes (1871 ) .

62

PERIZOMA SAGITTATA Fabricius TE ASSENEDE

(Geometridae)

Op 2 juli 1977 maaüfte ik van een der eerste warme nachten
van het jaar gebruik om de kwik damp lamp op te stellen in
het krekengebied te Assenede (Oost- Vlaanderen) . De droog-
te van 1976 scheen hier minder sporen achtergelaten te
hebben dan in de Kempen, want hier kwamen de vlinders tal-
rijk op het laken.

Perizoma sagittata F.

Op zeker ogenblik vestigde mijn vriend GeorgesMyncke , die
me vergezelde, mijn aandacht op een spanner die op onze
auto was gaan zitten. Ik kende de vlinder van afbeeldin-
gen, maar ik was er zeker van hem^nog nooit gevangen te
hebben. Ook dacht ik hem nog nooit in een Antwerpse ver-
zameling gezien te hebben. Later die nacht kwam nog een
tweede exemplaar op het laken. Toen ik, thuisgekomen, de
boeken nog even inkeek werd het mij pas duidelijk welke
vangst we gedaan hadden. Het betrof namelijk Perizoma sa-
gittata P. waarvan Lhomme slechts twee oude vangsten ver-
meldt, die hij dan nog in twijfel trekt, nl. Midden-Frank-
rijk (Guenée) en Virton (Haverkampf ) . Ook A. Janssen^ die
de katalogus lambillion-Derenne plus supplementen uitge-
pluisd heeft, kon geen nieuwe Belgische vangsten ontdek-
ken, wel een in 1934 bekend geworden vangst te Cysoing
(Frankrijk, Hord).

Wat het ons omliggend gebied betreft, geeft Lempke dertien
vindplaatsen, de meeste in het noorden en oosten van Ne-
derland, maar ook twee in Noord- Brabant (beide in 1955)»
Als meest westelijke vindplaats op het kontinent noemt hij
het Amsterdamse bos. Dit zou dus nu Assenede moeten wor-
den. In Engeland komt de soort voor in de "Fens" van de
graaf schappen Huntingdonshire , Cambridgeshire , Norfolk en
Suf folk. Buiten Penland komt de vlinder nog voor in War-
wickshire en Kent. Ook in Denemarken is sagittata lokaal
en zeldzaam. Men vindt hem op de eilanden Lolland, Fal-

63

ster, M^in en Pyn. Koch noemt de soort van Pommeren, Bran-
denburg, Mecklenburg, Nordmark, Zuid-Beieren, Baden en de
Palts. Porster vermeldt enkel "lokaal in de Oost-Alpen",
betgeen me wel wat slecbt geïnformeerd voorkomt. De meest
noordelijke Europese vindplaatsen liggen in Zuid-Pinland.
Perizoma sagittata beeft een palaearktiscbe verspreiding,
van Engeland door Siberië tot Amoerland en Japan.

De rups leeft in augustus en september op de bloemen en de
VTUcbten van de noelruit _ C Tbalictrum f lavum") . waarvan wij
op 9 juli een klein station in een vochtig weiland ontdek-
ten. Tijdens de daarop volgende nacbt konden wij een der-
de exem;plaar bemachtigen dat in de verzameling van onze
vereniging wordt geplaatst. Het gaat bier blijkbaar om een
zeer klein en kwetsbaar biotoop, maar misschien zijn er
nog meer zulke plaatsjes in deze prachtige streek te ont-
dekken. In elk geval zijn voorzichtigheid en zuinigheid
geboden.

J. Schuurmans

Literatuur :

Porster Se Wohlfahrt - Die Schmetterlinge Mitteleuropas ,

Band 5, Spanner.

Hoffmeyer : De Danske Mhlere.

Koch : Wir bestimmen Schmetterlinge, Band 4, Spanner (eer-
ste en tweede uitgave).

Lambillion & Derenne : Catalogue des Lépidoptères de Bel-

gique (incl. supplementen).

lempke : Catalogus der Nederlandse Macrolepidoptera (sup-

plementen) .

Lhomme : Catalogue des Lépidoptères de Prance et de Belgi-
que.

South ; The moths of the British Isles.
ter Haar ; Onze Ylinders.

BOEKBESPREKING

A. Teobaldelli : I Macrolepidotteri del Maceratese e dei
Monti Sibelli:^. 17 x 24 cm, 265 P* > 40 figuren, 10 kleur-
platen; Assisi 1976, gebonden 80,- P^.

In het algemene , inleidend ^gedeelte beh^delt Teobaldelli
achtereenvolgens de geologie vande provincie Macerata (I-
talië) , het klimaat, de vegetatie en de samenstelling van

64

de vlinderf auna. In Ixet systematiscii gedeelte geeft hij
van de 97^ , "behandelde soorten gegevens over het voorkomen,
de verspreiding, de vliegtijd en merkwaardige vormen. Yan
enkele soorten worden ook verspreidingskaart jes af gedrukt.
Achteraan staan samenvattingen in het Italiaans j Frans en
Engels. Het tekstgedeelte eindigt met een bibliografie
(102 werken), een alfabetische _ soortenindex en een lijst
van de vindplaatsen met verwijzing naar de kaart. Dan vol-
gen 12 zwartwit-foto’ s van biotopenen 10 kleurplaten met
in het totaal 176 kleurfoto's van imago's. Deze platen
zijn echter van middelmatige kwaliteit.

Het boek is een uittreksel uit "Note ed appunti sperimen-
tali di entomologia agraria, fase. 16, 1976" en de pagine-
ring loopt dan ook van 81 tot 3^6. Prof. S. Zangheri
schrijft in zijn inleidend woordje dat dit faunistisch
werk een goede bijdrage is voor een _ eventuele ''Fauna d'I-
talia". Het boek kan interessant zijn voor lepidopterolo-
gen die in Midden- Italië opereren.

0. Kudrna : A revision of the genus Hipparchia Fabricius.

15 X 21 cm, 300 p. waarvan 48 platen, E. W. Classey Ltd. ,
Faringdon 1977» paperback £ 19,- •

Dit boek biedt een uitstekende monografie van het genus
Hipparchia , zoals wij ze ook van andere genera zouden wen-
sen. De auteur onderzocht er 11.000 exemplaren voor, waar-
onder voor zover mogelijk ook de typen van de verschillen-
de namen. Kudrna brengt die 213 bruikbare namen terug tot
slechts 45 taxa, zodat er heel wat synoniemen ontstaan.

Na een inleiding (lijst van de onderzochte verzamelingen,
werkmethode enz.) volgt de bespreking van het genus Hip-
parchia waarin 5 subgenera (2 nieuwe) worden onderschex-
den. Een determineertabel voor deze subgenera en voor de
soorten wordt gegeven. Dan volgt de systematische behan-
deling van de verschillende soorten. Elke soort wordt op
gelijkaardige manier behandeld : volledige naam, synonie-

men, referentie naar vroeger verschenen werken, beschrij-
ving van de uiterlijke kenmerken, de mannelijke en vrouwe-
lijke genitalia, het Julliense orgaan, de variatie, speci-
fieke kenmerken van de soort, lijst van het onderzochte
materiaal, verspreiding, fenologie, ongeldige (infrasub-
specifieke) namen. Als er ondersoorten aanvaard worden,
zijn ze op dezelfde wijze behandeld.

Zoals reeds gezegd is er een drastische beperking van het
aantal ondersoorten. Zo onderscheidt Kudrna bxj semele
nog slechts drie ondersoorten, bij statilinus geen enkele.
Andere opmerkelijke verschillen met de ons vertrouwde li-
teratuur zijn de naamsveranderingen van alevone in hermio-
ne , van aristaeus in algdjica en het wegvallen van de ge-
nusnaam Pseudotergumia . die nu weer als een subgenus van

65

Hipparcliia wordt opgevat. Ik laat hier een vergeli jkings-
tabel volgen tussen Higgins & Riley (Elseviers Vlinder-
gids) en Kudrna :

Higgins & Riley Kudrna

HipparcHia fagi-

alcyone alcyone
alcyone syriaca

alcyone natasha-

ellena^

ne omiris

semele semele
semele cadmus

aristaeus aristaeus-

aristaeus algirica —
aristaeus senthes— ; —
aristaeus maderensis-
azorina

statilinus statilinus-
statilinus sylvicola-
f a t ua

- hansii hansii-
hansii powelli
Pseudotergumia fidxa

-Hipparchia fagi

-hermione hemiione
■tLeimione norvegica
syriaca syriaca
syriaca cypriaca
•syriaca ghigii
caroli
ellena
ne omiris
semele semele

semele wilkinsoni
semele leighebi
volgensis delattini
cretica
christenseni
mersina malickyi
algirica sardoa
algirica blacliieri
algirica algirica
algirica sentHes
algirica maderensis
azorina
statilinus

-fatua^
hansii

-Hipparchia fidia_

wyssii wyssii wyssii wyssii

wyssii bacchus wyssii bacchus

- wyssii gomera

De systematiek vanhet genus Hipparchia ziet er volgens

Kudrna als volgt uit :

subgenus Hipparchia : fagi (fagi, tetrica) , hermione (her-
mipne, norvegica) . caroli . ellena. syriaca (syriaca.
cypriaca, ghigii) . autonoe (autonoe . celaeno. maxima.
zezutonis) j neomiris .

subgenus *Par^ipparchia : semele (semele, *wilkinsoni .

leighebi) . volgensis (volgensis . delattini)^ creti-
ca. *c!^istenseyL . turcmenica . mersina (mersina. *ma-
ITckyi) , pellucida (pellucida. cypriensis . hesselbar-
thiV. ^ azorina. algirica (algirica. maderensis . bla-
chieri . sardoa . senthes) .

66

subgenus Neobipp^chia : statiliniis . fatua (fatua, persi-

cana) , bansii , parisatis .
subgenus *Eu2iippaj‘chia : stulta.

subgenus Pseudotergumia ; fidia. pisidice . tewf iki , wyssii
(wyssii, baccbus , gomera) .

De namen tussen haaiijes duiden op subspecies en de namen
met een asterisk worden in het boek voor het eerst ge-
bruikt.

Dit grote deel wordt gevolgd door een systematische lijst
van subgenera, soorten en ondersoorten. Dan geeft Kudrna
nog een omschrijving, definitie of nadere uitleg over de
volgende begrippen z soort, ondersoort, cline, pseudopoly-
typisme, "character displacement", karyologie, taxonomi-
sche kenmerken, nomenklatuur . Ook volgen er nog e:^ele
zoögeografische gegevens, een uitgebreide bibliografie en
een alfabetische index.

De 48 platen bevatten tekeningen voor de verklaring van de
gebruikte termen, de androconia en foto's van de mannelij-
ke en vrouwelijke genitalia, het Julliense orgaan en bo-
ven- en onderkant van de vleugels.^ Deze foto's zijn alle-
maal in dezelfde verhouding en positie genomen en van goe-
de tot uitstekende kwaliteit^ zodat ze goed bruikbaar zijn
als determineermiddel. Het xs natuurlijk jammer dat de i-
mago's niet in kleur konden worden af gedrukt.

Het boek is in offset gedrukt, hetgeen uiteraard niet de-
zelfde kwaliteit bereikt als diepdruk. Toch is_het_ zeer
verzorgd uitgegeven. Yooral het platengedeelte is uitste-
kend. Minder aangenaam is het feit dat het^boek geplakt
en niet genaaid is, zodat sommige bladen bij veelvuldig
gebruik wel eens konden loskomen. De kaft is van zeer dun
karton. In de tekst komen slechts eiikele tikfouten voor
(zo staat er op p. 126 tweemaal "Lemke" i. p. v. "Lempke",
op p.152 "Bases-Alpes" i.p.v. "Basses-Alpes" en "Pyrenees"
i.p.v. "Pyrénées", op p. 162_ "1876"i.p.v. "1976"). Verder
zijn de figuren 126 en 127 niet van een uitleg voorzien.

Kudrna merkt in een postscriptum op dat hij geen rekening
kon houden met de eerste biologische stadia, omdat die nog
onvoldoende bekend zijn. Verder zijn er nog problemen die
ook hij niet kon oplossen, vooral dan bij de Aziatische
soorten. Er is dus zeker nog werk te doen!

Ondanks deze enkele tekortkomingen en de redelijk hoge
prijs voor een boek in offset, is het een werk dat elke
ernstige lepidopteroloog moet bezitten.

W.0. De Prins

67

NATUURBELEVEN VOOR IEDEREEN

Het Centrum "voor Natuurteschermingsedukatie in België en
liet Instituut voor Natuurtescliermingsedukatie in Nederland
organiseren^ op zondag 11 decemter 1977 te Antwerpen in de
Ko3iingin Elisatetlizaal een Colloquium onder "bovengenoemd
motto .

Het Colloquium zal op zaterdag 10 december worden vooraf-
gegaan door een reeks studiebezoeken aan natuurgebieden in
de omgeving van Antwerpen. De nadruk zal gelegd worden op
de^edukatieve mogelijkheden v^ deze terreinen. Dit Collo-
quium is bedoeld voor allen die op enigerlei wijze geïn-
teresseerd zijn in de mogelijkheden voor natuuredukatie in
de grote stad en in het buitengebied.

Verschillende sprekers uit België en Nederland zullen aan
de hand van konkrete voorbeelden schetsen hoe de natuure-
dukatie als aanzet voor milieuedukatie in de volle omvang
vorm kan krijgen.

Aan de deelname aan dit Colloquium zijn slechts geringe
kosten verbonden. De organisatoren verwachten dat door het
k^akter van deze bijeenkomst een stimulerende werking kan
uitgaan voor de natuuredukatie in België.

Allen die door hun werkzaamheden in de overheidssfeer ten
behoeve van vorming en opvoeding en ook zij die in de pri-
vate sfeer op dit terrein reeds a^ het werk zijn of een
begin willen maken, mogen deze bijeenkomst niet missen.
Begin oktober zullen de definitieve uitnodigingen voor dit
Colloquium worden verzonden. Reserveert U echter de datum
nu reeds.

Verdere informatie is verkrijgbaar bij :

Centrum voor Natuurbeschermingsedukatie v.z.w.
Ommeganckstraat 26
2000 ANTWERPEN
Telefoon : 031/31 8^ 81

Inhoud :

De Prins, W.0.

- Acentria nivea COlivier')

*^7

— ■Rnfikbfinp-ppk'i ng

'64

Schuurmans, J.
68

- Perizoma sagittata P. te .Asaenede

6^

pMik. nllfMr ■ W. O. PriM, IWti»»Uil.i. I», léOO knlwa.

M.Im. : 03 -23.01.33

INDEX

In deze index zijn alle geslachts- en soortnamen opgenomen, behalve die uit
volgende lijsten :

DrPIEEA (E. Enckels), III, p. 33-36.

HÏMETtOPTEElA , lohneumonidae , IT, p. 61-65.

LEPIDOPIIERA (Daverdisse) , IV, p. 15-19-

Het Eomeinse cijfer duidt de jaargang, het Arabische de bladzijde aan.

Acarida

Dermatophagoides

111,30

pteronyssinus

111,30

Colembola

Hypogastrura

111,38

manubrialis

111,38

Coleoptera

Agapanthia

11,47

auronitens

V,55

leuoaspis

11,47

Ancyrophorus

III ,4

Carabus

V,55

niger

1,11

aureus

III ,4

ezuxumensis

n,47

Pterostichus

1,11

Diptera

argentifrons

11,22

Cheilosia

11,22

Hylemya

II ,40

brassicae

11,40

Eristalis

III, 3

Tubifera

III, 3

Hymenoptera

calceatus

1,-10

nigrinus

11,48

violacea

11,32, 40

Ectemnius

11,48

Philanthus

11,22

Xylocopa

11,32, 40

Evylaeus

I,jO

triangulum

11,22

Lepidoptera

abdelkader

rv,45

albovenosa

111,21

anachoreta

111,17

abencerragus

IV, 5-1

albula

111,16

IV ,4

Abraxas

111,24

albulata

IV, 6

Anaitis

11,35

IV, 6, 28, 62

V,10

Anarta

V,11

V,-18

alceae _

IV,53

anatolica

111,37

Abrostola

111,22

alcestis

IV,56

anceps

IV ,4

IV, 6

alchemillata

III ,24

andreae

11,47

absinthiata

111,23

alciphxon

rv,48

annotinata

V,10

Acasis

V,33

alcon

1,7

anthelea

IV,56

Acentria

V,57

II

,35, 38

Anthocharis

IV,41

aceris

111,22

rv,2

antiopa

IV,2

Acleris

1,1-1

alcyone II ,

,13, 47

Apamea

III, 7, 20

Acronicta

111,22

IV, 44

IV,5

acte on

rv,54

alfacariensis

11,35

Apatele

111,22

Actinotia

v,33

algirica (Erocris)

111,44

Aphantopus

v,9

adippe

IV, 43

algirica (Hipp.)

rv,44

apollinus

rv,56

Adopaea

1,8

alienellus

v,7

Aporia

IV, 38

Adscita

v,45

allardi

TV, 47

aquilonaris

11,23

aegeria

1,8

Allophyes

V,24

IV, 20

111,25

all9us

rv,52

V,1, 8

IV, 46

alniaria

111,24

Araschnia

11,22

aestivaria

111,25

rv,7

III ,25

V,40

alpina

III ,44

arcania

II, >f

aetherie

111,39

alpine 11a

V,26

V,9

IV,43

alpium

IV, 5

arcanioides

rv,46

aethiops

III, 9

alsines

III ,21

Archanara

III ,21

affinitata

V,10

alternaria

1,8

Archips

IV, 7

Agapeta

V,7

111,24

Archon

rv,56

Aglais

111,25, 29

alternata

1,8

Arctia

11,24

IV, 2, 20, 28

alveus

111,38

111,16

V,8

IV, 53

Axenostola

III ,21

aglaja

IV, 20, 42

amanda

IV, 52

arethusa

111,37

Aglaope

111,43

V,2, 8

IV ,45

Agriphila

v,7, 27

amata

III ,24

Arethusana

III ,37

Agroohola

v,33

IV, 29

rv,45

Agrodiaetus

11,47

Amata

111,38

argiolus

IV,51

IV,30, 56

Amathes

111,18

argus

1,7

Agrotis

V,33

ambigua

V,34

11,38

albanica

in ,44

ambusta

11,47

axgyro gnomon

V,32

alberganus

11,43

ampelophaga

III ,44

Argyroploce

V,7

III , 60

Amphipoea

111,21

Arxcia

11,22

albicans

rv,52

Amphipyra

111,20

rv,52

albipuncta

V,52

V,15,

33, 40

v,8

albipunctata

111,23

v.9

amyinoiie

IV, 56

arion

III, 9

1

aristaeus

IV, 44

armoricanus

IV,53

arragonensis

11,22

Arsilonche

111,21

artazeizes

V,8

Artogeia

11,35

asteris

IV,27

atalanta

11,22

UI, 25

rv,42

V,34

Atethmia

11,47

athalia

11,25, 47

rv,20

V,5, 9

atlantica

IV,52

atlantis

IV, 45

atomaria

1,8

11,38
UI, 25
v,io

atrata

V,10

atriplicis

111,20

augur

111,18

aurinia

IV,44

ausoida

rv,38

Autograplia

1,7, 8, 10

n,22
111,22
IV, 28, 62
V,34

autumnata

IV, 6

aversata

111,24

avis _

IV, 47

Axylia

111,21

Azanus

IV, 48

b

ballos

IV, 47

bilineata

1,8

borbonica

bathseba

IV ,46

bilunaria

111,24
UI, 25

bore

batis

rv,29

bistortata

brassicae

baviuB

111,37

blanda

v,33

brassicae

IV, 51

blandiata

V,10

belemia

rv,38

Blepharita

11,47

belia

IV ,41

Boarmia

UI ,25

bellargus

IV, 21

boeticus

iv,7, 27

Brenthis

berbera

V,15

IV,48, 54

briseis

Berberis

IV, 45

bolivari

11,22

brunneata

betulae

V,15

Boloria

111,44

bucephala

bicolorana

IV, 6

11,23

bicolorata

rv,5

IV, 20

budensis

bicoloria

V,33

V,1, 8

buettneri

bicostella

V,7

Borbo

IV, 55

Bupalus

bidentata

IV, 7

e

Cabera

1,8

Cerapteryz

111,19

c-nigrum

111,25

IV, 29

Coenobia

caelestissima

caesiata

caja

Calamotropiia

c-album

Calliclystis

Callopbrys

Calotbysanis

camelina

camilla

Campaea

candidula

capitalis

Carcliarodus

cardui

caxoli

carpinata

OaxterocephalUB

cassioides

oastanea

castigata

castrensis

Catocala

Catoptria

caucasogenita

cecilia

Celastrina

Celerio

celerio

centauxeata

,<17

V,10
III ,16
V,26
111,25
IV ,42

111.23
1,8

11,38
IV,47
V,8

111.24
IV, 29

111,17
iv,29
1,7

111.25
1,10

111,44
IV,53
11,22
rv,42
V,34
IV ,44
1,10

IV, 6
111,39

iv,3
IV, 56

V, 33
111,23

11,47

III ,9
n,47

in, 22
V,33
v,7, 27
11,47

IV ,46
IV, 51

IV,9, 10
IV, 10, 24
111,23

cerxsya

Ceruxa

cervini

Charazes

charlonia

Chazaxa

cheiranttii

chenopodiata

Chersotis

Chiasmia

Chilo

Chilodes

cblorana

Chloridea

Chlorissa

chloros

Chris ti

Chrysaspidia

chrysippus

chrysitis

chrysonuchella

chrysorrhoea

Chrysoteuchia

Cidaria

Cigaritis

Cilrz

cingovskii

cirixia

Cirrhia

cirtana

citrago

clathrata

claudina

cleopatra

Cleora

Clossiana

Clostera

111,37
111,31
_V,33
11,24
rv,42
rv,38
V,39
IV ,45
11,23, 35
111,24
11,47
V,10
V,26
V,16
111,22
1,7
IV, 5
IV, 7
111,44
11,24

IV, 6
IV ,42

111,22

V, 28
V,40

V,7, 28
1,7, 8
IV, 47
111,18
rv,56
rv,2, 43
V,33
111,44
V,34
V,10
II ,41
IV ,41
V,18
V,10

IV, 2
T,3, 5, 8

111,17
IV ,4

V, 11

rv,55

< . ■'^>3. 9

(Mam.) 111,19
(Pieris) 1,8
11,35
111,25
rv,28, 38

V,8
rv,45
V,10
UI, 17
IV,29
UI ,44
V,34
V,10

coenohita

Coenonympha

coerulata

cognata

Colias

. T.''.

Colostygxa
Colotis
comitata
comma (Hesp.)
comma (Leuc.)
compta
confusa
_contaminelIa
convolvuli
coracina
cordigera
coridon
Coscinia

Cosmia

Cosymbia

craccae

Crambus

cramera

crataegi

crenata (Apamea)
orenata ( Gluph . )

cribraria

cribrumalis

cristara

Crocallis

crocea

Crypsedra

cuculatella

cuculla

Cucnllia

2

cnlïïiella

Cupido

cuid;ula

curvatüla

T,7, 28 Cyaniris

111,17 Cybosia

rr,4, 26

d

IV' ,52 Cycnia

7.8

1.8

11,38 ■

7,11

17,3

Dauaus

daphnis

daplidice

dardoinella

DaseoctLaeta

Dasycampa

Dasychira

decimalis

decretaua

Deilephila

17,42

1,10

17,24

7,18

17,38

111,38

IT,5

IT,5

T,33

111,19

17,7
17,10, 61
7,24

Deilinea

deione

depressa

deserticola

desf onatinii

Diacrisia

Diactinia

Diarsia

I'icranui’a

didyma

diluta

7.10

17.43
17,3

IT,43

17.44

1,8

11,38

111,23

111,18

7.11

111,11

17,21, 43
7,33

dimidiata

disa

Discestra

dispar

dodonaea

doris

dorus

Drepana

dromedarius

Drymonia

duplaris

III, 19
111,16

17,66

IV, 53
17,46

111,18
17,4, 26
V,9

111,17

17 ,4 , 66

111,17

Eana

Earias

Ectropis

Eilema

elinguaria

Ellopia

elpenor

Elphinstouia

emarginata

Ematurga

emortualis

Enargia

Endromis

Ennomos

Enteptiria

Ephesia

Epiblema

Epione

epiphron

e

v,7

111,22

111,25

17.3
7,39

111.24

17,7

17,10, 61

7,24

17.38
7,10

1,8

11.38

111.25

7,10

17.6

111,20

V.33

III, 9, 38

17.4

7,32

111,24

17.7

7,10

11,47

T,7

1,8

111,24

11,43

Epirhoe

Erebia

V,3

erxcae

ericellus

Eriogaster

eripbyle

emixnea

eroides

eros

erosaria

Eryunis

esculi

Esperia

esserii

Eucbloe

Eucboeca

Eudia

Eulia
Eulype
e urne don
Eumedonia

7,10

11,24, 36, 41
III, 9, 60
17,56
, 4, 5, 9, 39
11,38
IV, 3
V,7, 2',

11.7

11,43

111,11

V,33

IV,56

IV, 56

111,24

17.7
17,3

17,47
IV,57
11,10
IV, 30, 38

V, 39

1,8

1,8

11,38

V,7

7,10

111,60

111,60

eunomia

eupbeme

eupborbiae

euphrosyne

Euphydryas

Euphjda

Eupitbecia

Euplexia

Euproctis

Eurrbypara

euryale

Eustrotia

evagore

eversi

exantbemata

exclamationis

exiguata

extersaria

V,4, 8
17,41
17,11
V,3, 9

17,44

1,10

111,10

17,6

V,33

1,10

11,47

111,23, 42
7,10, 17
111,20
7,40
V,8

11,43

1,8, 10

111,22
IV, 5
IV,38

11,22

1,8

111,25

7,10

111,18

11,47

IV, 7

f

Fabriciana

17,43

ferrugata

fagi fHipp.)

II, 13, 47

ferula

fagi (Staur.)

17,3

festucae

falcataria

7,33

fidia

111,18

falloui

17,38

filipendulae

falsella

7,27

firmata

fascelina

7,33

flavioincta

fascelinella
f asciaria

7,27

17,7

fluctuata

flüxa

fasciuncula

111,21

foenella

feisthamelii

iv,5

forsterana

freija

11,9

ferrago

1,8

111,19

frigga

111,31 fucosa

17,45 fulgidella

17,6 fuliginaria

17 ,45 f uliginosa

7,40 fülminea

111,17 furcata

17,6

III, 6 furcula

111,24

7,16 furunoula

V,7

7,7 fuscalis

7,3, 9 fusconebulosa

V,5,9

III

V,27

111,23

111,16

11,47

1,7

17,6

111,17

17,3

111,21

17,21

V,8

11,47

V,7

3

9

galathea

IV, 44

geniculea

V,28

Gonodontis

IV,7

galii

1,10

Geometra

111,25

gonostigma

11,7

IV, 9, 10

geryon

111,44

gotbica

111,19

gamma

1,8

gilvago

V,33

graeca (Boloria)

11,23

11,22

glaucata

111,18

graeca (Zygaena)

111,44

111,22

Glaucopsyche

IV, 51

graeca (Pseudocbaz.

•)IV,56

IV, 28, 62

globulariae

111,44

graminis

111,19

V,34

Gluphisia

111,17

IV, 29

Gastropacha

111,11

iv,3

Grapbipbora

111,18

V,33

Gnophos

111,38

Griposia

11,9

Gegenes

IV, 54

V,10

grossul ariata

111,24

gelidata

V,10

Gonepteryx

1,8

XV

,28, 62

geminipuncta

111,21

11,9, 22

V,18

gemmea

III, 5

rV,28, 41

h

V,18

Hatrosyne

111,17

Hepialus

11,18, 47

Hoplodriiia

111,21

Hadena

rr,5

111,18

V.33, 34

halterata

IV, 6

IV, 4

bortulata

V,8

hamaBa

T,7

V,7

Huebneriana

IV,4

hamellus

V,27

herbariata

III ,4

bumidalis

1,3

hamza

IV,54

Herminia

III, 4

bumuli

11,18

hansii

IV,45

V,11

IV ,4

Harpyia

111,17

Herse

V,34

byale

11,35

IV, 3

Hesperia

IV,3, 54

rv,2

hartigi

IV, 30

Heteropterus

11,1

V,34

hastata

11,37

heus en

V,45

Hyboma

UI, 8

IV, 6

Hipparctda

1,8

Hydxaecia

111,21

V,10

II,

,9, 13, 47

Hydrelia

IV, 66

hecla

V,5

IV, 44

Hydriomena

in,23

hecta

11,18

V,39

rv,6

V,7

bippocastaiiaria

1,8

Hyles

1,10

Hemithea

111,25

Hippotion

IV, 10, 24

^p)eiia

111,23

V,40

birtaria

iv,7, 27

V,11

Heodes

III ,26

bispana

11,9, 21

byperantus

T,9

rv,48

bispanica

111,44

Hyponepbele

IV ,46

icarus

rv,52

infausta

111,43

Ipimorpba

III ,20

V,8

ines

IV, 44

IV,5

Idaea

III ,24

ino

V,8

ipsilon

III ,20

idas

1,7

inquinata

II 1,4

V,34

V,8

inquinatella

V,28

irriguata

1,10

ilicis

1,8

inter jecta

rv,5

Issoria

IV, 2, 42

immorata

V,9

interrogationis

III ,3

v,3^

immutata

111,10

io III

,10, 25

Itame

111,24

v,9

IV, 28

V,10

impura

111,20

lolana

IV, 51

Iteopbaga

V,33

Inacbis

111,10, 25

iolas

IV, 51

IV, 28

Ipbiclides

11,9

incanata

V,9

111,37

iv,37

V,38

;]asius

IV, 42

j

jordani

111,44

jurtina

1,8

Jaspidia

1,8

jota

1,7, 10

111,25, 37

;]esous

IV, 48

V,34

iv,45

Jodis

UI, 25

3»m' perata

k

IV, 6

knysna

IV,50

4

I

labasi

111,43

lacertinaria

111,18

T,9

lactearia

111,25

1- album

IV,25

v,33

Lampides

IV ,48

lanestris

11,7

Laothoe

111,17
IV, 29

laquaeania

11,47

larissa

IV,56

Lasiocampa

11,38

Lasioramata

III ,26
IV, 2, 28, 47
T,9

lathonia

IV,2, 43
V,34

latistria

V,27

latruncula

111,21

lavandulae

11,35

lavatherae

17,54

leporina

111,22

Leptidea

IV „41
7,2, 8

Leucania

111,20

17,5

Leucodonta

7,33

levana

11,22

111,25

libatrix

111,23

ligea

11,43
7,5, 9

lignata

11,47

ligustri

17,29, 61

Limenitis

1,7

lineola

1,8

111,26

IT.54

V,8

literosa

111,21

litiiargyrella

V,28

Lithosia

7,33

lithozylea

111,20

Lobopbora

IV, 6

Lomaspilis

1,8

111,24

V,10

Lopbopterys:

111,17

17,29

7,33

lorquinii

17,51

Lozotaenia

7,7

lubricipeda

111,16

lucipara

111,20

lucipeta

1,10

lunaria

111,10

lunosa

7,33

Luperina

V,24

lupine

IV, 46

luteolata

III ,24

Lycaeides

1.7
7,8, 32

Lycaena

1,8

111,26
IV, 48

lycbnidis

V,33

Lycia

IV, 7, 27

Lycopbotia

1,8

Lygepbila

17,25

V,11

Lygris

1.4
IV, 6

lymantria

111,16

Lysandra

11,9, 21, 22
111,27, 37
17,21, 52
7,39

Macdunnoughia

III ,41

macbaon

ni,9

17,37, 61

macilentaria

11,47

Macroglossum

7,34

Macrotbylacia

7,35

Maculinea

1,7

III, 9
IV,2

maera

17,47

7,9

Malacosoma

III ,9

malirae

17,3, 28

Mamestra

111,19

17,5

Maniola

1,8

111,25, 37
17,45

mannai

111,44

17,38

manto

H,43

margaritata

111,25

margaritella

7,27

marginata

1,8

111,24

7,10

marginepunctata

7,33

maritima

1,7

17,5

V,16

maz-occana (Hyp.)

17,46

m

maroccana (Zyg.) 11,48

mesomella

1,8

martini

111,44

11,38

17,51

V,11

maura

III, 7

metallicana

7,7

mauretanica

111,44

meticulosa

111,20

mauretanicus

rv,48

Miana

111,21

megacepbeila

111,22

17,21

megara

III ,26

micacea

111,21

IV,2, 28, 47

millefoliata

7,17

melagona

7,33

ministrana

7,7

melaleuca

7,11

mnemosyne

7,39

melampus _

11,43

mobammed

17,53

Melanargia

IV,44, 56

monoglypha

111,20

melanopa

7,11

montanata

7,10

melanops

17,51

Mormo

III, 7

Meleageria

1,10

17,24

morpheus

II .1
111,21

V,18

morronensis

11,22

Melitaea

11,47

multangula

11,47

111,39

munda

17,5

IV,2, 21, 43

munitata

V,10

Mellicta

11,25

murana

7,7

IV,20
7,5, 9

muricata

1.7

11,38

mellinata

1,4

muscerda

111,10

mendica

17,3

Muschampia

17,53

menelaos

17,56

Mysticoptera

17,27

mentbastri

111,16

Mytbimna

7,33

IV, 28

1,8

Mesapamea

111,21

II.9

Mesoacidalia

IV,20, 42

111,19
17,5, 25
7,24, 33, 34

n

napaea

11,23

nivea

7,57

7,5, 8

Noctua

1,8

napi

111,25

111,18

IV,28, 38

17,5, 28

7,8

Nola

111,16

nebulata

1,8

Nonagria

7,33

nemorellus

7,7, 27

Nordmannia

1,8

neomiris

11,9

17,47

nickerlii

V,24

norna

7,5, 9

nostrodamus
notata (Erocris)

IT,54

, III

notata (Semiotliisa) 1,8
III, 31

Nothopteryx

Notodonta

nupta

Nymphalis

IV, 6
111,17
111,22
III ,9
IT,2, 42

5

o

obeliscata

V,17

obscura

111,44

obsoleta

IV, 5

V, 33

obsoletana

V,7

occitanica

rv,44

ocellana

V,7

ocellaris

V,35

Ochlodes

1,8

111,26
V,1, 8

Ocbropleura

111,18

Ochrostigma

III, 7
V,33

Ocnogyna

11,24

oculeris

ni,18

Odezia

V,10

Odonestis

V,33

oeme

11,43

Geneis

V,3, 5, 9

oleracea

111,19

Olethreutes

V,7

Oligia

in, 21

iv,5

olivana

1,8

iv,5

Onrphaloscelis

V,33

onopordi

rv,53

ophiogranima

rv,5

Opi s tbo grapti s

III ,24

Oporinia

rv,6

Opsibotys

V,8

optilete

V,8

or

111,18

oreopsyche

IV, 26

Orgyxa

11,7, 38
IV, 3

Orthonana

11,47

Ortbosia

111,19

rv,5

osseana

v,7

osterodensis

rv,3i

Ourapteryx

111,25

p

pabulatricula

Pachetra

Pachycnemia

palaemon

palaeno

paleacea

pales

palpina

paludella

pamphilus

pandora
Pandoriana
pandros e

Panthea

Papilio

papilionaria

Pararge

Parascotia

Parasemia

parasita

PamassitM

parthenoides

pascuellus

pastinum

pavonia

pechi

pectinataria

Pediasia

pellucida

Pelosia

Pelurga

Penestoglossa

perflua

Peribatodes

Peridea

Perizoma

perlellus

permutatella

persicariae

Pbalaena

Phalera

Pharetra

pharte

Phasiane

pbegea

Pheosia

Pbilotes

Philudoria

6

III, 7
V.33

1,8
111,39
IT,3
V,I, 8
V,33

11.23

111. 17
T,26

1,8
IT,46
V,9
IT,42
IV ,42

II, 43
V,3,9,39

in ,5
III ,9
IV, 37, 61
111,25
1,8
111,25

IV, 46
111,23

V,11

11.24
V,39

11.25
v,7, 26

V,11
1,8
11,38
IV, 38
V,10
v,7, 27
V,39
111,10

111.23
111,38

V,33
v,i7, 33
IV, 4

II, 47
III ,24

IV, 6
V,10, 63

V, 26
V,7, 27

111,19

111,19

V,34

111.17
rv,29

III , 22
11,43

111.24
111,38

III, 17
IV, 51
IV, 29

pblaeas

1,8

porcellus

V,24

111,26

porphyralis

V,8

rv,48

porpbyrea

1,8

Phlogophora

1,3

111,20

Portbesia

1,8

111,16

phoebe

IV,43

potatoria

rv,29

phoebus

IV, 48

pratellus

v,7, 27

Photedes

111,21

predotae

111,44

V,16

prieuri

IV,45

Pbxagmataecia

v,33

proboscidalis

111,23

Phragmatobia

111,16

V,11

pbragmi tellus

V,26

processionea

rv,3

p^agmi tidis

111,21

v,33

picata

1,10

Itocloseiana

V,4, 8

Pieris

1,8

Procris

111,44

II,

,10, 23, 35

V,39, 45

in, 25
rv,38

promissa

11,47

V,33

V,8

pronuba

1,8

pigra

rv,4

V,11

111,18

rv,28

pinella

V,27

protai

V,24

piniarius

V,10

proto

rv,53

pinkeri

11,9

pruni (Odonestis)

V,33

pirithous

IV,48

pruni (Ebagades)

1,7

pisi

111,19

111,44

plantaginis

V,11

rv,4

Platytes

V,26

pruni (Strymomdia) V,38

Plebejus

1,7

Pseudocbazara IV,45, 56

11,24, 38

Pseudoips

IV, 6

IV, 30, 51

Pseudopbilotes

111,37

Plebicula

IV, 52
V,2, 8

Pseudotergumia

IV, 45
V,40

plecta

111,18

Psodos

V,10

Pleurota

V,7

Pterostoma

111,17

plumbeolata

V,10

Itilopbora

V,39

plumella

1,10

pudorina

V,33

plumifera

rv,26

pulcbrina

v,34

plumigera

V,39

pumilio

rv,55

Plusia

111,22

punctifera

IV,52

podalirius

11,9

punctinalis

III ,25

111,37

punctulata

IV, 7

rv,37

v,38

pus aria

1,8

111,25

podana

iv,7

V,10

Poecilooampa

IV, 4

puta

111,11

polaris

V,4, 9

putris

rv,5

polycbloros

III ,9

111,21

Polygonia

IV, 42

pygarga

1,8

111,25

pygmina

111,21

rv,42

pylaon

11,24

Polymixis

III, 6

pyraliata

IV, 30

polyodon

V,33

Polyonnnatus

IV,52, 56
V,8

pyramidea

111,20

V,40

Polyploca

V,33, 39

Pyrausta

V,8

Pontia

IV, 38

I^gus

111,38

nopulata

IV, 6

IV,3

, 28, 53

populi (Laotboe) 111,17

pyritoides

IH,17

IV,29

P^onia

1,8

populi (Poecil.

.) n,4

11,38

populifolia

111,11

V,33

IV, 46

q

quadra T,33

qaercus (Lasio.) 11,38

quercus (Querusia) IV, 47 Quercusia

V,32

quema

IV,47
7,32
IV, 4

r

rapae

1,8

11,23

111,25

Bhagades

1,7

17,4

111,44

17,28, 38

rbamui

1,8

Eebelia

1,10

17,28, 41

rectangulata

111,23

Eheumaptera

11,37

reisseri

111,44

111,23

repandaria

1,8

Ebyacia

17,6

111,24

1,10

repaudata

17,27

ridens

7,39

7,10

ripartii
Ei vul a

11,47

17,30

1,8

111,23,

sagittata

7,63

s

Semiothisa

1,8

sagittigera

7,33

111,24, 31

sambucaria

111,25

seriata

111,24

saauio

1,8

sericealis

1,8

11,38

111,23

sarpedon

17,31

serpentata

7,10

satura

11,47

sartori us

17,53

satyrata

111,42

sexalata

17,27

Satyrus

17,45

7,33

scbmidti

111,44

sexstrigata

111,19

Schxaiikia

^ ,3

silaceata

111,23

scbulziaua

7,7

silvellus

7,26

Sciopteris

17,30

similis

1,8

scipio

11,36

111,16

scita

1,3

simulaus

1,10

Sooliopteryx:

111,23

sinapis

17,41

Scopula

7,9, 33

7,2, 8

Scotxa

secalis

secundaria

Sedina

segetum

selasella

selene

Selenia

semele

semi argus

J. V

V,34
111,2'!
,'17, 33
V,34
111,18
V,27
rv,2

V,3,'8
111,10, 24
V,39
1,8
IV, 52
V,8

sordaria

sordens

spadicearia

sphecif oimis

SpiLim

Spialia

Spilarctia

Spilonota

Spilosoma

statices

statilinus

Eoeselia

rubi (Callophrys)

111,16
1,8
11,38
IV,47
V,8
111,18
V,11

rubi (Macrothylacia) V,35

rubi (Diarsia)

rübiginea

rufa

rumicis

rüniina

IT,5

V,33

111,22

IV,37

Stauropus

stellatarum

Sterrha

straminea

straminella

striata

strigilis

strigosa

Strymonidia

suasa

Subacroniota

subnotata

subsolana

subtusa

succenturiata

sudetica

sulpburella

sylvata

sylvestris

sylvina

Sympistis

Synantbedon

Syugrapba

Syntarucus

syringaria

IV, 3

V, 33
V,34

1.7

11,38, 47
III ,4, 10
IV,26
V,4, 10
7,24, 33
V,7, 28
17,21
111,21
III, 8
7,38

111.19
111,22
111,23
111,44

111.20

17.5

111,23

7.7
17,57

17.6

1,8

17,54

11,19

111,18

7,11

17,4
III, 3
17,48
7,34

t

tagis

17,30

Tbisanotia

Talaeporia

1,8

Tbolera

Tarucus

17,48

tbore

tentacularia

7,11

Tbyatira

tenuicornis

III ,44

Tbymelicus

ternata

7,9

testaceata

17,66

Tetbea

111,17, 18

titbonus

Thaumetopoea

17,3

7,33

tityrus

'The c la

7,15

Tomares

tbeopbrastus

17,48

Trachea

TEera

17,6

tragopogiuis

7,10, 16

trapezina

Theresimima

111,44

tremula

Thersamonia

17,48

Tricbopteryx

tbersites

17,52

tri deus

7,28

111,19

trifolii

111,19

17,4

7,5, 9

trimaoula

17,66

17,29

111,26

triplasia

111,22

17,6

17,54

Trisateles

17,6

7,8

tristata

7,10

1 ,8

tristella

7,27

11,38

truncatella

7,7

111,26

tubulosa

1,8

17,47

111,20

tullia

17,2
7,1, 9

111,20

turca

17,5

111,20

turfosalis

1,3

111,17

typbae

7,33

1,10

111,22

t^ica

111,19

7

u

ubaldufl IV, 50

uliginosellus V,26

umbratioa IV, 5

uaangulata III, 10

IV, 6

„ • . ■'^.33

tmammis 111,20

uncula I 8

111,22

undulata 111,23

unifonnata 11,35

unipuncta II 9

urticae (Agl.) 111,25, 29
IV, 2, 20, 28

V, 8

urticae (Spil.) 111,16
IV, 3

z

Zegris

IV ,41

Zeryrtliia

111,37

IV,37

ziczac

111,17

Zizeeria

rv,50

zobra

IV, 47

Zygaena

11,10, 35, 48
111,17
iv,31

V

Vaociniina

Vanesea

variata

vauclieri

velitaj?is

venatus

venustula

verbasci

verberata

versicolora

viïïii nalis

vinula

viridata

V,8

11,22

111.25

IV,^2
V,34
V,10, 16
IV, 46

III, 7

1,8

111.26
V,1, 8

V,33

V,33

11,47

III, 9, 38

IV, 4

V, 32
V,33

111,31
IV, 7

viretata

virgaureata

viridata

vogelii

Vulgata

vulpinaria

V,33

V,10

IV, 7
IV,51

111,23

V, 10
IV, 26

w

warrenensis

wauaria

Witlesia

w-latinum

111,38

111,24

V,7

IV,5

X

xantbograpba 111,19

Xantborhoe III ,24 , 31
V,10

8